“Dạ Khúc Cho Tình Nhân” là một trong những bài hát nổi tiếng nhất của nhạc sĩ Lê Uyên Phương. Cũng như các ca khúc khác của ông, Dạ Khúc Cho Tình Nhân chất chứa trong đó những sự yêu thương, niềm nhớ nhung quyến luyến và nỗi đợi chờ trong vô vọng. Bài hát này được nhạc sĩ Lê Uyên Phương viết năm 1968, khi mà ông còn ở Đà Lạt, còn người yêu của ông là Lê Uyên – Lâm Phúc Anh đang bị gia đình “giam lỏng” ở Chợ Lớn – Sài Gòn để chia cách tình yêu của họ.
Trong tình cảnh đó, Lê Uyên Phương cảm thấy cuộc tình mong manh và buồn như nỗi chết. Ông viết trong niềm nhớ tình nhân không nguôi:
Tình nhân đã xa xôi
Ðời ngăn cách nhau hoài
Một lần thôi đã không thôi
Yêu nhau trong lo âu
Biết bao lần tha thiết nhớ mong...
Dạ Khúc Cho Tình Nhân – Lê Uyên & Phương hát trước 1975
Bài hát có những ca từ rất trừu tượng mà người nghe nhạc khó có thể hiểu ý nghĩa nếu chỉ nghe thoáng qua một vài lần:
Ngày em thắp sao trời
Chờ trăng gió lên khơi
Mà mưa bão tơi bời
Một ngày mưa bão không rời.
Có thể thấy nhạc sĩ đã sử dụng những hình ảnh đầy tính ẩn dụ thường thấy trong thơ văn, như là “sao trời”, “trăng gió” và “mưa bão” vào ngay đoạn đầu tiên của bài hát với nhịp điệu rất vội vã, như là để thể hiện cơn sóng lòng đang rất dữ dội và rối bời của tác giả.
Thật khó để biết hình tượng “sao trời” trong câu hát là đại diện cho điều gì. Để tìm hiểu điều đó, xin lật lại tập sách Không Có Mây Trên Thành Phố Los Angeles được nhạc sĩ Lê Uyên Phương phát hành tại Mỹ năm 1990, ông có nhắc đến ca khúc “Dạ Khúc Cho Tình Nhân”, nhắc đến “ánh sao trời” của cuộc đời mình, từ đó có thể giải thích được phần nào ý nghĩa của bài hát này.
Với đa số mọi người, tuổi hai mươi là tuổi của thanh xuân với sức sống căng tràn, của nhiều niềm mơ ước và hy vọng đến tương lai. Tuy nhiên với nhạc sĩ Lê Uyên Phương, ông đã phải trải qua một thời thanh xuân đầy chán nản, bao giờ cũng cảm thấy nhiều bất hạnh đang chờ đợi mình ở phía trước. Khi đó, cuộc đời của ông như là một bầu trời đêm u tối không một vì sao nào thắp sáng.
Rồi trong bóng tối định mệnh đó, chợt một ngày có một người tình đến bên cạnh để thắp lên vì sao sáng duy nhất trong đời của ông. Đó là ngày mà nhạc sĩ đã nhắc tới trong câu đầu tiên của bài hát: “Ngày em thắp sao trời”, để thắp lên hy vọng về một ngày trăng gió lên khơi để tình nhân cùng nhau phiêu du trong vùng trời viễn mộng.
Trong những tháng ngày dài buồn bã lê thê không tìm thấy niềm vui, đã có một người đến bên cạnh và làm cho cuộc đời trở nên bừng sáng.
Nhưng cơn vui chỉ vừa đến thì nỗi buồn cũng nhanh chóng theo sau, làm nên những cơn “mưa bão tơi bời”, “mưa bão không rời”…
“Ngày em thắp sao trời” là ngày mà cô tiểu thư Sài Thành gốc Hoa vừa tròn 15 tuổi tên là Lâm Phúc Anh (sau này là ca sĩ Lê Uyên), tình cờ gặp ông giáo 26 tuổi ở xứ lạnh Đà Lạt. Họ yêu nhau từ cái nhìn đầu tiên, sau tiếng sét ái tình, và khởi đầu cho một cuộc tình đầy giông bão sau này. Không chấp nhận con gái mình yêu một nghệ sĩ, một thầy giáo nghèo, gia đình của Lê Uyên – Lâm Phúc Anh đã ra sức ngăn cản, chia cắt. Khoảng cách 11 tuổi là quá lớn và đặc biệt là hầu như không một gia đình người Hoa nào muốn gả con gái họ cho một người khác tộc, Lâm Phúc Anh ngay lập tức bị bắt ép trở về Sài Gòn theo lệnh cha mẹ.
Ánh sao trời vừa mới thắp lên đã bị mưa bão làm cho rơi rụng cùng với cơn mộng tàn. Trong những tháng ngày xa biền biệt đó, nhạc sĩ Lê Uyên Phương đã viết:
Trên đôi vai thanh xuân
Ướp hôn nồng bên gối đắm say
Ánh sao trời theo gió rụng rơi đầy…
Cùng rót bao nhiêu ngày hoang
Cùng đếm bao nhiêu mộng tàn
Ru người yêu dấu trong vùng trời đêm…
Khi hát bài này trên sân khấu, có lẽ là lần cuối cùng vào năm 1999 – chỉ vài tháng trước khi qua đời – nhạc sĩ Lê Uyên Phương nói rằng ca khúc Dạ Khúc Cho Tình Nhân được ông viết vào thời điểm một ngày vừa chấm dứt để chuẩn bị cho một ngày kế tiếp. Nguyên văn lời ông nói: “Sự kết thúc của một ngày, có thể là ngày bình an cho một ngày kế tiếp bình an, cũng có thể là một ngày bất an cho ngày kế tiếp bất an. Đứng trước sự chuyển biến của thời gian, trong bóng tối, tôi đã nghĩ tới người yêu. Trong đáy sâu của tâm hồn, tôi ước ao rằng khi bình minh trở lại thì những đôi tình nhân lại có được cùng chung một số phận trong cuộc đời”.
Nhạc sĩ Lê Uyên Phương nói về Dạ Khúc Cho Tình Nhân năm 1999
Không phải ước ao cùng chung đôi, chung giường chung chiếu, mà là ước ao “cùng chung một số phận trong cuộc đời” để yêu nhau, hiểu nhau, để cùng dìu dắt nhau đi đến cuối cuộc đời. Cần biết rằng, khi những giai điệu đầu tiên của bài hát này được hình thành, nhạc sĩ đang trên chuyến xe đò từ Sài Gòn trở về Đà Lạt. Lúc đó nhạc sĩ vẫn đang đi dạy ở vùng cao nguyên, còn Lê Uyên đã bị gia đình đưa về Chợ Lớn. Cuối tuần nào thầy giáo Lê Uyên Phương cũng bắt xe đi nhiều tiếng đồng hồ từ Đà Lạt về Sài Gòn chỉ để gặp người yêu trong phút chốc rồi vội vã trở về ngay trong đêm, để sáng hôm sau kịp đi dạy học.
Ở tại thời điểm đó, đây chỉ là niềm ước ao của chàng trai trẻ bị chia cắt với người yêu, trong nhớ nhung, mộng tưởng nhưng lại thể hiện sự già dặn, sâu sắc của chàng nhạc sĩ si tình Lê Uyên Phương ngay khi còn rất trẻ.
Những cuộc gặp gỡ vội vã rồi chia ly nhung nhớ, gần đó rồi xa đó. Miệng vừa cười, môi vừa chạm đã phải xa xôi. Mặc cho “đời ngăn cách nhau hoài”, họ vẫn yêu nhau dù phải chịu cảnh “yêu nhau trong lo âu”, bởi đôi tình nhân không thể biết được rằng sớm mai đây, ngày mới sẽ là một ngày bình an hay là bất an…
Vừa hoa nở tươi môi
Tình nhân đã xa xôi
Ðời ngăn cách nhau hoài
Một lần thôi đã không thôi
Yêu nhau trong lo âu
Biết bao lần tha thiết nhớ mong
Lá hoa rừng mau xóa đường quay về…
Tạm biệt người yêu để quay về, nhưng chân không muốn bước, lòng không muốn về, vẫn tha thiết nhớ mong. Trong phút chốc, người nghệ sĩ đó chỉ mong rằng “lá hoa rừng mau xóa đường quay về”, để kẻ si tình được quay trở lại nơi con tim muốn ở.
Rồi khi về đến với căn phòng với 4 bức tường cô đơn và lạnh lẽo, khi chỉ còn lại một mình đối diện với khoảnh khắc đêm tàn ngày lên, với cảnh đêm tịch mịch như thể mở huyệt sâu để chôn trọn được thân người trong nỗi u buồn cô đơn vô tận, nghe lòng tê tái và cảm giác như vì sao duy nhất cũng vụt tắt mất rồi:
Màn đêm mở huyệt sâu
Mộng đầu xin dài lâu
Một vì sao lạ rơi, nghe hồn tê tái
trên dòng hương khói bay…
Trong nhạc của Lê Uyên Phương, hơn một lần ông nhắc về cái chếƭ. Ở thời đại của ông, người ta sống trong lo âu và đối diện với cái chế t thường trực. Và nếu có được nhau thì họ đều đã sống rất vội vã, sống trọn vẹn bên nhau, bởi vì có thể ngày mai, hay là sớm hơn vài phút nữa, vài tiếng đồng hồ nữa thôi là có thể không còn nhau được nữa.
Giấc mơ xưa khăn phủ vành sô
Có yêu nhau ngọt ngào tìm nhau
Chết bên nhau thật là hồn nhiên!
Những lời ca giản dị của Lê Uyên Phương, vì đó, cho ta một cảm giác đắm say, ngây ngất, đồng thời lại chán chường rã rời kỳ lạ của tình yêu. Trong nhạc Lê Uyên Phương, như nhạc sĩ Cung Tiến đã từng nhận xét: “người ta thấy được nhiều đau đớn, nức nở. Không phải là niềm đau mê man, mà là niềm đau sáng suốt: Mở mắt thật lớn, ta nhìn nó đi thẳng vào tim ta đau nhói”.
Thật vậy, giọng ca của Lê Uyên não ruột, ma quái, hơn bất cứ người ca nữ nào khác. Giọng hát chân thật hầu như luôn luôn muốn vỡ tung ra thành tiếng khóc, tiếng nức nở dài ôm nặng những lời vĩnh biệt.
Bài: Đông Kha
Bản quyền bài viết của nhacxua.vn