“Lệ Đá” là một nhạc phẩm có một hoàn cảnh sáng tác khá đặc biệt. Khác với các ca khúc nhạc phổ thơ khác, bài hát Lệ Đá có giai điệu nhạc được nhạc sĩ Trần Trịnh sáng tác trước, lời được thi sĩ Hà Huyền Chi viết ra sau. Khi lời ca quyện với nét nhạc thì như chắp đôi cánh và nhanh chóng thu hút: thu hút ca sĩ, thu hút thính giả, thu hút thế hệ xưa, thu hút thế hệ nay…
Ngoài ra, bài hát Lệ Đá có 3 lời khác nhau chứ không chỉ có 1 lời như các ca sĩ đã hát từ trước đến nay. Mời bạn đọc lại chia sẻ của thi sĩ Hà Huyền Chi (người viết lời cho Lệ Đá) ở dưới đây về hoàn cảnh sáng tác bài hát, cũng như đọc lại, nghe lại toàn vẹn 3 lời bài hát của Lệ Đá với phần trình bày của ca sĩ Lệ Thu.
Hà Huyền Chi viết:
Lệ Đá, trước hết, không phải là một bài thơ phổ nhạc. Phải nói là tôi đã đặt lời cho bản nhạc (vốn không tên) của Trần Trịnh mới đúng. Do một cơ duyên đặc biệt, Trung sĩ Nguyễn Văn Đông, chơi Clarinet, giới thiệu Trần Trịnh với tôi. (Đây là nhạc công Nguyễn Văn Đông, không phải là nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông của Chiều Mưa Biên Giới).
Chúng tôi kéo nhau lên đài phát thanh Quân Đội, Trần Trịnh ngồi vào Piano dạo một đoạn nhạc. Và điều ngạc nhiên là tôi ưa ngay cái âm hưởng buồn ngất ngây dịu nhẹ, rất Pianissimo ấy, melody thật tha thiết, ngọt ngào, bắt nhĩ. Khi ấy Đông đã kéo Dzương Ngọc Hoán qua cùng nghe và Hoán khen bản nhạc này không tiếc lời, khiến tôi có ngay quyết định giúp Trần Trịnh. Sau phần thảo luận, chúng tôi tự chế ra một quy ước riêng. Trần Trịnh ghi dưới các nốt nhạc chữ “o” cho những từ không dấu (bình thanh), dấu huyền cho các từ mang dấu huyền, hỏi, nặng, dấu sắc cho các từ mang dấu sắc, ngã.
Tiếc là khi ấy các loại máy cassette còn chưa được phổ biến nên tôi không thể thu âm lại giai điệu lúc đó để nghe lại. Tôi nghe Trần Trịnh đàn thêm vài lần nữa và cố gắng nhập tâm cái âm hương của bản nhạc. Sau đó tôi bắt đầu “chơi ô chữ”: đặt lời vào giai điệu có sẵn.
Kết quả ngoài sức tưởng tượng tôi, không biết bằng cảm hứng nào đó, tôi đã hòa được cái rung cảm đích thực của thơ tôi cho nhạc của Trần Trịnh. Trần Trịnh mừng rỡ tới sững hồn. Anh và Hoán cùng hân hoan hát Lệ Đá khiến tôi cũng choáng ngợp niềm vui:
“Hỏi đá xanh rêu bao nhiêu tuổi đời
Hỏi gió phiêu du qua bao đỉnh trời”
Lập tức tôi viết lời 2 cho Lệ Đá. Buổi trưa nắng gắt, dưới mái tôn thấp lè tè của quán cơm lính trong trại. Trên chiếc bàn bọc nhôm nóng bỏng, cáu bẩn, tôi thả hồn bay với Lệ Đá. Tôi viết thật dễ dàng, và khóc cũng dễ dàng với:
“Người đi, đi mãi không về
Thời gian xóa vội câu thề
Bóng anh nhạt nhoà bóng núi
Em với tình yêu trăng soi
Tượng đá kiên trinh ru con đợi chồng
Nhạc lá thu mưa hay chân ngựa hồng…”
Tôi cứ vừa viết vừa khóc như thế đó, như khi ngồi chép lại những dòng này. Tôi bỏ dở bữa ăn, đem lời 2 lên đài Quân Đội. Gặp Nhật Trường trước phòng vi âm, tôi đưa Lệ Đá ra khoe, Nhật Trường hát ngay với nỗi hân hoan bốc lửa. Hắn túm ngay lấy Trần Trịnh đòi soạn cấp kỳ hòa âm cho ban nhạc và 2 bè khác cho Mai Hương, Như Thuỷ. Khoảng nửa giờ sau Lệ Đá được thâu cấp kỳ, Nhật Trường, Mai Hương, Như Thủy, mỗi người trên tay một bản Lệ Đá “mì ăn liền” say mê hòa ca với nỗi xúc động đồng thiếp. Take one. Good take! Hát và thâu hoàn chỉnh ngay lần thứ nhất.
Sau đó, Lệ Đá góp mặt hàng đêm ở các phòng trà, tiệm nhảy. Lệ Đá vào khuê phòng, ra máy nước. Rồi quán cà phê cũng Lệ Đá, phim ảnh cũng Lệ Đá (với tiếng hát Khánh Ly, do Thanh Nga, Đoàn Châu Mậu diễn xuất, Bùi Sơn Duân đạo diễn).
Nhạc sĩ Trần Trịnh
Nghe Lệ Thu hát Lệ Đá trước năm 1975:
Lời 1:
Lời 2 và 3:
Lời nhạc:
Lời 1
Hỏi đá xanh rêu bao nhiêu tuổi đời
Hỏi gió phiêu du qua bao đỉnh trời
Hỏi những đêm sâu đèn vàng héo hắt
Ái ân bây giờ là nước mắt
Cuối hồn một thoáng nhớ mong manh
Thuở ấy tôi như con chim lạc đàn
Xoải cánh cô đơn bay trong chiều vàng
Và ước mơ sao trời đừng bão tố
Để yêu thương càng nhiều gắn bó
Tháng ngày là men say nguồn thơ
Tình yêu đã vỗ cánh rồi
Là hoa rót mật cho đời
Chắt chiu kỷ niệm dĩ vãng
Em nhớ gì không em ơi
Mầu áo thiên thanh thơ ngây ngày nào
Chìm khuất trong mưa, mưa bay rạt rào
Đọc lá thư xưa một trời luyến tiếc
Nhớ môi em và mầu mắt biếc
Suối hẹn hò trăng xanh đầu non
Lời 2
Tượng đá kiên trinh ru con đời đời
Là nét đan thanh nêu cao tình người
Là ánh chiêu dương đẩy lùi bóng tối
Tháng năm xa trùng trùng sóng gối
Ngóng nhìn từ bát ngát chân mây
Bài hát ca dao theo tôi vào đời
Và giữ cho tim tôi xanh nụ cười
Nào biết trong em còn nhiều trống vắng
Trái yêu đương chỉ là trái đắng
Gã tật nguyền buông trôi niềm tin
Tình yêu đã vỗ cánh rồi
Là hoa rót mật cho đời
Chắt chiu kỷ niệm dĩ vãng
Em nhớ gì không em ơi
Tượng đá kiên trinh ôm con đợi chồng
Nhạc lá thu mưa hay chân ngựa hồng
Lệ đá tuôn rơi dòng dòng nối tiếp
Ngóng chinh phụ đời đời kiếp kiếp
Suối vọng tìm trăng xanh đầu non
Lời 3
Từ những đam mê xa trong cuộc đời
Từ những cơn vui tan theo nụ cười
Từ phút trao đi cuộc tình thứ nhất
giá băng khi tuổi hồng đã mất
dấu bèo chìm giữa sóng xa khơi
Giòng tóc mây thơ trên vai rũ mềm
Mười ngón tay em đan trong tủi phiền
Lời hứa cao bay cuộc tình cút bắt
Giấc mơ hoa đầu đời đã tắt
Có gì vừa trôi qua tầm tay
Người đi đi mãi không về
Thời gian xóa vội câu thề
Bóng anh nhạt nhòa bóng núi
Em với tình yêu trăng soi
Lạy Chúa ngôi ba nghe con nguyện cầu
Và giúp cho con quên đi tình sầu
Lời thánh ru êm giọt đàn thống hối
Chúa trên cao mỉm cười thứ lỗi
Những giọt đàn vang trong trời tin
Trích từ Câu Chuyện Âm Nhạc do Hoàng Lan Chi thực hiện
