Xứ Huế là một trong những nôi phát triển rực rỡ của tân nhạc Việt Nam thời kỳ thập niên 1940-1950. Xuất phát từ nhà xuất bản Tinh Hoa – Huế của ông Tăng Duyệt và đài phát thanh Huế, nhiều ca sĩ – nhạc sĩ người Huế đã được công chúng đón nhận và yêu mến cho đến ngày nay.
Những nhạc sĩ xứ Huế này sau đó đã vào Sài Gòn và trở thành thế hệ tiên phong có nhiều đóng góp để xây dựng nên làng nhạc miền Nam phong phú và đa dạng, tiêu biểu có thể kể đến là nhạc sĩ Châu Kỳ, Văn Giảng, Lê Mộng Bảo, Đỗ Kim Bảng, và Phạm Mạnh Cương.
Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương là tác giả của nhiều ca khúc trữ tình bất hủ như Thu Ca, Thương Hoài Ngàn Năm, Mắt Lệ Cho Người Tình, Thung Lũng Hồng, Cho Nhau Lời Nguyện Cầu… Ngoài ra ông còn là người chủ trương thực hiện nhiều băng nhạc chủ đề Phạm Mạnh Cương có giá trị, rất được yêu thích trong những năm đầu thập niên 1970, giới thiệu được nhiều bài hát hay đến với công chúng yêu nhạc, phần lớn tác phẩm đó đều đã trở thành bất tử, sống mãi trong nửa thế kỷ qua.
Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương sinh năm 1933 tại Huế, tỉnh Thừa Thiên, là con thứ 5 trong một gia đình có 9 anh em. Cha của ông là một người yêu thích cổ nhạc và biết sử dụng đàn và sáo. Từ nhỏ, Phạm Mạnh Cương đã say mê âm nhạc Tây phương, năm 12 tuổi ông bắt đầu học sáo, sau đó chuyển sang học guitar, piano, kèn…
Thời gian đầu, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương chủ yếu tự mày mò và theo học các đàn anh ở Huế là nhạc sĩ Ngô Ganh, Văn Giảng, Nguyễn Hữu Ba, Lâm Tuyền…, dần dần khi đã vững vàng, ông được tham gia chơi nhạc ở đài phát thanh Huế.
Năm 1951, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương sáng tác bài hát đầu tay mang tên Mái Trường Xưa rất phổ biến ở Huế thời kỳ đó. Bài hát mang nhiều kỷ niệm của thời học sinh khi ông đang theo học trường Khải Định (sau này là trường Quốc Học Huế) ở ngay bên cạnh trường nữ sinh Đồng Khánh.
Trong cùng thời gian đó, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương còn sáng tác một số tác phẩm khác là Nữ Sinh Ca, Nhạc Chiều Quê, Tình Mùa Phượng Thắm, Mái Tóc Thề, Em Tôi… được phổ biến trên đài phát thanh Huế.
Thời của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương chưa có trường lớp dạy nhạc bài bản, ông chủ yếu là tự học sáng tác và học lớp hàm thụ nhạc tại trường ở Pháp. “Học hàm thụ” là cách nói ngày xưa, hơi giống với hình thức đào tạo từ xa hiện nay.
Sau khi thi đậu Tú tài 2 ở Huế vào năm 1953, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương ra Hà Nội theo học Cao đẳng Sư phạm và Cử nhân văn khoa. Khi từ biệt Huế, ông đã viết ca khúc Giã Từ Cố Đô để dành tặng cho vùng đất cố đô này. Kể từ khi ra học ở Hà Nội cho đến năm 1954 thì ông vào thẳng Sài Gòn, chỉ về thăm lại Huế trong những dịp chấm thi, nên lần đi năm 1953 cũng là lần giã biệt cuối cùng với xứ Huế.
Click để nghe Hoàng Oanh hát Giã Từ Cố Đô trước 1975
Khi vừa đến Hà Nội học vào mùa Thu năm 1953, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương đi ngang qua trường Trưng Vương và được chứng kiến buổi tan trường với những tà áo dài nữ sinh xứ Bắc tung bay gợi nhiều cảm xúc, ông đã viết bài hát nổi tiếng nhất trong sự nghiệp là Thu Ca, là một bài tango kinh điển của nhạc Việt.
Click để nghe Thanh Lan hát Thu Ca trước 1975
Năm 1954, hiệp định Geneve được ký kết, hai trường cao đẳng Sư Phạm và Văn khoa được chuyển vào Sài Gòn, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương đi theo và tiếp tục học cho đến khi tốt nghiệp 2 trường này năm 1955 và bắt đầu sự nghiệp giáo sư dạy học.
Ngôi trường đầu tiên mà nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương đứng lớp giảng dạy là trường Nguyễn Đình Chiểu ở Mỹ Tho. Được 3 năm, ông chuyển về trường Petrus Ký danh tiếng ở Sài Gòn, trở thành giám sư Triết học và Quốc văn cho đến năm 1975. Song song đó, ông cũng dạy nhiều trường tư thục như Văn Học, Văn Lang, Hưng Đạo, Nguyễn Văn Khuê, Bồ Đề, Nguyễn Thượng Hiền, Huỳnh Thị Ngà…
Bài hát đầu tiên nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương sáng tác ở Sài Gòn là Thương Hoài Ngàn Năm vào năm 1956. Ông cho biết đã lấy cảm hứng từ câu ca dao “Tóc mai sợi vắn sợi dài, lấy nhau chẳng được thương hoài ngàn năm”.
Đó là thời gian mà Phạm Mạnh Cương thể hiện 2 con người khác nhau. Ở nhà trường thì ông là nhà giáo rất mô phạm, chỉnh chu. Mặt khác, ông là một nghệ sĩ có tâm hồn bay bổng, đa cảm và lãng mạn trong sáng tác.
Vào năm 1961, trong một dịp ra Huế chấm thi Tú tài 2, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương gặp Như Hảo, một thí sinh từ Đà Nẵng ra Huế dự thi. Một năm sau hai người thành hôn, và Như Hảo cũng trở thành xướng ngôn viên trong những chương trình mang chủ đề đặc biệt do Phạm Mạnh Cương khởi xướng trên đài phát thanh và truyền hình.
Thăng 8 năm 1964, ông bắt đầu hợp tác với các đài phát thanh, đầu tiên là đài phát thanh Quốc Gia Sài Gòn với ban Hoa Thời Đại. Đến tháng 3 năm 1965, ông chuyển qua cộng tác với đài Quân Đội với ban Tiếng Hát Hậu Phương. Hợp tác cùng nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương trên các đài phát thanh là ban nhạc với những tên tuổi lừng danh là Nguyễn Ánh 9, Xuân Tiên, Xuân Lôi, Đan Thọ, Tuấn Khanh, Đào Duy…
Về lĩnh vực Truyền Hình, năm 1966, Phạm Mạnh Cương được đạo diễn Lê Hoàng Hoa mời thực hiện chương trình ca nhạc cho đài Truyền Hình Việt Nam dưới tên Hoa Thời Đại. Đây cũng là chương trình ca nhạc phát hình đầu tiên lúc đài truyền hình ở Miền Nam vừa mới được thành lập và còn được phát từ trên máy bay trực thăng bay lòng vòng trên bầu trời Sài Gòn mỗi tối.
Một năm sau, chương trình này chính thức đổi thành “Chương Trình Phạm Mạnh Cương” phát hình hàng tuần vào tối thứ bảy, từ 9 đến 10 giờ và kéo dài hoạt động cho đến tháng 4 năm 1975. Trong thời kỳ đầu tiên, chương trình Phạm Mạnh Cương có sự tham gia của nhiều giọng ca tên tuổi như: Thái Thanh, Lệ Thanh, Sĩ Phú, Hoàng Oanh, Mai Hương, Lệ Thu, Khánh Ly, Thanh Lan…
Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương còn là người sáng lập trung tâm băng nhạc Tú Quỳnh tại Sài Gòn từ năm 1966-1967 với các băng nhạc chủ đề Phạm Mạnh Cương, và ông cũng là người đầu tiên chủ trương thu thanh băng nhạc một cách quy mô (trước đó chỉ có dĩa nhựa) để kinh doanh, trung bình mỗi tháng một băng nhạc mới với sự cộng tác của hầu hết các giọng ca tên tuổi như Thái Thanh, Lệ Thu, Khánh Ly, Duy Trác, Thanh Tuyền, Sĩ Phú, Phương Dung, Thanh Lan, Julie Quang…
Điều đặc biệt trong các băng nhạc Phạm Mạnh Cương là thực hiện theo các chủ đề, mỗi chủ đề được ông mời các nhà văn nổi tiếng viết lời tựa, như Duyên Anh, Hoàng Hải Thuỷ, Tuý Hồng, Nhã Ca, Mai Thảo…
Click để nghe 1 băng nhạc chủ đề của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương thực hiện
Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương ở lại Việt Nam. Đến tháng 3 năm 1980, ông cùng hai con vượt biển từ Cà Mau, sau đó định cư tại Montréal, Canada vào tháng 6 trong cùng năm 1980.
Năm 1983, vợ ông là Như Hảo và hai người con gái được đoàn tụ theo diện bảo lãnh, nhưng sau đó vài năm thì cuộc hôn nhân tan vỡ.
Tại Montréal, ông thành lập ban nhạc Phạm Mạnh Cương nổi tiếng trong cộng đồng, thường tham gia trình diễn và mở phòng trà mang tên Đêm Màu Hồng. Ngoài ra ông còn lập một tờ báo văn nghệ mang tên Thẩm Mỹ.
Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương vẫn còn sinh sống tại Montréal cho đến nay.
Đông Kha
Bản quyền bài viết của nhacxua.vn