Những bài hát nổi tiếng được phổ từ thơ Du Tử Lê

Thi sĩ Du Tử Lê vừa qua đời cách đây vài ngày (tháng 10 năm 2019), hưởng thọ 77 tuổi. Ông là một trong những thi sĩ miền Nam có thơ được phổ thành nhạc nhiều nhất. Xin giới thiệu dưới đây những bài thơ Du Tử Lê được phổ thành các bài hát nổi tiếng nhất.

Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn

Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ hồn thanh niên vàng
Tìm tôi đèn thắp hai hàng
Lạc nhau cuối phố sương quàng cỏ cây

Ngỡ hồn ta xứ mưa bay
Tôi chiêng trống gọi mỗi ngày mỗi xa
Đêm về theo bánh xe qua
Nhớ em xa lộ nhớ nhà Hàng Xanh

Nhớ em kim chỉ khứu tình
Trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre
Nhớ mưa buồn khắp Thị Nghè
Nắng Trương Minh Giảng trưa hè Tự Do

Nhớ nghĩa trang quê hương bạn bè
Nhớ pho tượng lính buồn se bụi đường
Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ sầu em bến nào?

Sau ba năm lưu lạc nơi xứ người, bài thơ “Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn” của nhà thơ Du Tử Lê được sáng tác năm 1978, mang nỗi buồn xót xa của kẻ mất quê hương, nhớ lại hình ảnh xa xưa với bao kỷ niệm đã in sâu trông tâm khảm.

Năm 1981, nhạc sĩ Phạm Đình Chương định cư tại Hoa Kỳ. Tình cờ bắt gặp bài thơ Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn trên trang báo, ông biến ngôn ngữ trong thi ca vào cung bậc và ca khúc mang tựa đề bài thơ trở thành ca khúc tuyệt vời.

Nghe bài hát Đêm Nhớ Trăng Sài Gòn qua tiếng hát Vũ Khanh

Khúc Thụy Du

1.
như con chim bói cá
trên cọc nhọn trăm năm
tôi tìm đời đánh mất
trong vũng nước cuộc đời

như con chim bói cá
tôi thường ngừng cánh bay
ngước nhìn lên huyệt lộ
bầy quạ rỉa xa’c người
(của tươi đời nhượng lại)

bữa ăn nào ngon hơn
làm sao tôi nói được

như con chim bói cá
tôi lặn sâu trong bùn
hoài công tìm ý nghĩa
cho cảnh tình hôm nay

trên xa’c người chưa rữa
trên thịt người chưa tan
trên cánh tay chó gặm
trên chiếc đầu lợn tha

tôi sống như người mù
tôi sống như người điên
tôi làm chim bói cá
lặn tìm vuông đời mình

trên mặt đất nhiên lặng
không tăm nào sủi lên

đời sống như thân nấm
mỗi ngày một lùn đi
tâm hồn ta cọc lại
ai làm người như tôi?

2.
mịn màng như nỗi chếт
hoang đường như tuổi thơ
chưa một lần hé nở
trên ngọn cờ không bay

đôi mắt nàng không khép
bàn tay nàng không thưa
lọn tóc nàng đêm tối
khư khư ôm tình dài

ngực tôi đầy nắng lửa
hãy nói về cuộc đời
tôi còn gì để sống

hãy nói về cuộc đời
khi tôi không còn nữa
sẽ mang được những gì
về bên kia thế giới
Thụy ơi và Thụy ơi

tôi làm ma không đầu
tôi làm ma không bụng
tôi chỉ còn đôi chân
hay chỉ còn đôi tay

sờ soạng tìm thi thể
quờ quạng tìm trái tim
lẫn tan cùng vỏ đạn
dính văng cùng mảnh boɱ

thuỵ ơi và thuỵ ơi
đừng bao giờ em hỏi
vì sao mình yêu nhau
vì sao môi anh nóng
vì sao tay anh lạnh

vì sao thân anh rung
vì sao chân không vững
vì sao anh van em

hãy cho anh được thở
bằng ngực em rũ buồn
hãy cho anh được ôm
em, ngang bằng sự chếт

tình yêu như ngọn dao
anh đâm mình, lút cán
Thụy ơi và Thụy ơi

không còn gì có nghĩa
ngoài tình anh tình em
đã ướt đầm thân thể

anh ru anh ngủ vùi
đợi một giờ linh hiển

(03-68)

Bài thơ Khúc Thụy Du được viết vào tháng 3/1968. Lời bài thơ là tiếng kinh cầu của con người trước chiến tranh, loạn lạc.

Nơi đó, thần chết lúc nào cũng ung dung, lởn vởn nhắc nhở: Là con người hay con vật trong chiến tranh thì thân phận cũng đều rẻ rúng như nhau, đừng đòi hỏi gì cả.

Nhà thơ Du Tử Lê ở tháng 3 năm 1968 đã để lời thơ cứ thế bật ra, như ma’u chảy, từng dòng, từng dòng đỏ thẫm, tang thương.

Đầu thập niên 1980, nhạc sĩ Anh Bằng đã phổ thành bài hát Khúc Thụy Du, trong đó chỉ lấy các câu thơ về tình yêu, bỏ qua yếu tố nhắc đến chiê’n tranh trong thơ.

Theo những gì mà nhà thơ Du Tử Lê kể lại thì vào năm 1985, nhạc sĩ Anh Bằng đến tìm gặp ông tại quán cà phê Tay Trái và giới thiệu mình là người đã phổ nhạc bài thơ của ông, trước đó hai người chưa hề quen biết.

Nghe bài hát Khúc Thụy Du – Tuấn Ngọc

67, Khúc Thêm Cho Huyền Châu

hạnh phúc tôi từ những ngày con nước lớn
trời mưa mau tay vuốt mặt khôn cùng
bầy sẻ cũ hom hem chiều ngói xám
trời xanh xao chân nhỏ cũng không về

cây mộng nở từng ngón tay lá nõn
nôi tương tư cỏ ấm thịt da người
tôi hiu hắt từ mắt em ngát lạnh
môi thâm khô từ thuở định xin hôn
ngày tháng hạ khi không mà trở rét

em khi không mà trở mặt điêu ngoa
tay trông ngóng hương đưa mùi tóc mạ
ngọ me xa thở ký ức rì rào
chiều qua đó chân ai cìn ríu rít
lời ai say cho trời đất lại gần

kỷ niệm tôi từ những ngày vỡ tiếng
nhẩn nha gom từng cọng thiết tha rơi
con dế nhỏ lớn lên đằm tiếng hát
khi đêm về ru giọng đớn đau hơn

cây niên thiếu cũng thui mầm trong sáng
lá oan khiên lả tả mái hiên người
tôi èo uột từ những ngày cả gió
Con dế buồn тự тử giữa đêm sương

bầy sẻ cũ cũng qua đời lặng lẽ
ngọn me xưa già khọm tiếc thương hờ
em ở đó bờ sông còn ẩm cát
con sóng tình vỗ mãi một âm quên.

Trên Ngọn Tình Sầu là một trong những ca khúc nổi tiếng nhất của nhạc sĩ chuyên viết tình ca Từ Công Phụng. Ông đã phổ bài thơ Du Tử Lê thành ca khúc thành công đến nỗi ít người biết đây là 1 bài nhạc phổ từ thơ. Bài thơ này mang tên khá lạ tai là 67, Khúc Thêm Cho Huyền Châu. 67 là năm sáng tác bài thơ – năm 1967. Huyền Châu là cô giáo Huyền Châu, người mà lúc đó Du Tử Lê yêu tha thiết. Nhưng tình yêu của họ không đi đến hôn nhân vì sự ngăn cách của gia đình.

Sau 1975, Du Tử Lê định cư ở California để lại một mối tình đầu ban sơ và lưu luyến. 26 năm sau, năm 1991, ông quay trở về thăm lại người yêu cũ và có ý định đem Huyền Châu qua Mỹ. Cô đã từ chối với lý do cha mẹ già yếu. Cho tới cuối đời, cô Huyền Châu vẫn độc thân.

Trong bài thơ – bài hát này có một hình ảnh rất ấn tượng với người nghe là: “Con dế buồn тự тử giữa đêm sương”. Du Tử Lê giải thích rằng ông dùng hình ảnh con dế vì nó gắn liền với tuổi thơ của ông. Từ nhỏ Du Tử Lê sống rất khép kín, chỉ luẩn quẩn với mấy con thú; con dế là một trong những người bạn thân thiết nhất trong suốt tuổi thơ của ông. Khi Du Tử Lê viết “con dế buồn тự тử giữa đêm sương” là ông muốn liên tưởng giữa cái tuổi thơ heo hút, cô độc của mình.

Nghe bài hát Trên Ngọn Tình Sầu – Tuấn Ngọc

Nhà thơ Du Tử Lê và nhạc sĩ Hoàng Thanh Tâm

K Khúc Riêng Chàng

tôi xa người như xa núi sông
em bên kia suối? – bên kia rừng
em bên kia nắng? – bên kia gió
tôi một dòng sương, lên, mênh mông

tôi xa người như xa biển đông
chiều lên lênh láng chiều, giăng hàng
những cây ghi dấu ngày em đến
đã chết từ đêm mưa không sang

tôi xa người xa đôi môi tham
em biết: rồi em như chim ngàn
thôi còn khua động làm chi nữa
hồn tôi vốn đã là tro than

tôi xa người xa đôi mắt ngoan
vườn tôi trăng lạnh đến hoang tàn
em xa xôi quá làm sao biết
vốn liếng tôi còn: những ngổn ngang

tôi xa người xa trên sân bay
hồn tôi cồn cát dấu chân bầy
em vui đời khác làm sao hiểu
tôi sống âm thầm như cỏ cây

tôi xa người xa hơi thuốc cay
ngày mai tình sẽ bỏ tim này
chiều em không đến hàng cây cũng
nghiêng xuống tôi: từng ngọn heo may

tôi xa người xa bàn tay, vui
bàn tay có ngón đã chôn đời
bàn tay có ngón không đeo nhẫn
có ngón dành riêng cho môi tôi

tôi xa người xa miền thiết tha
hoa xuân đã héo rụng, hiên nhà
phố xưa em buộc đôi hàng bím
nay tóc về đâu? – hồn ở đâu?

tôi xa người xa niềm mê oan
hồn tôi khô xác sợi giây đàn
máu tôi đã gửi trong con chữ
dẫu chết, còn nguyên lời oán than

tôi xa người xa một mùi hương
bãi khuya, hồn ốc, lạc thiên đường
nhớ ai buồn ngất trên vai áo
mưa ở đâu về? – như vết thương.

Nhạc sĩ Đăng Khánh là một trong những tên tuổi nổi bật của dòng nhạc trữ tình Việt Nam ở hải ngoại sau 1975, và bài hát nổi tiếng nhất của ông có lẽ là K Khúc Của Lê (Ca Khúc Của Lê), phổ từ bài thơ K Khúc Riêng Chàng ở trên.

Nghe bài hát K Khúc Của Lê (Tuấn Ngọc)

Ơn Em

ơn em thơ dại từ trời,
theo ta xuống biển, vớt đời ta trôi.
ơn em dáng mộng mưa vời,
theo ta lên núi, về đồi yêu thương.

ơn em ngực ngải môi trầm,
cho ta cỏ mặn, trăm lần lá ngoan.
ơn em hơi thoáng chỗ nằm,
giấu quanh giấu quẩn nỗi buồn một nơi.

ơn em tình như mù loà,
như con sâu nhỏ bò qua giấc vùi.
ơn em hồn sớm ngậm ngùi,
kiếp sau xin giữ lại đời cho nhau.
tạ ơn em… tạ ơn em…

Bài thơ mang tên Ơn Em này của Du Tử Lê được nhạc sĩ Từ Công Phụng phổ thành ca khúc mang tên Giữ Đời Cho Nhau. Tuy nhiên sau này, nhiều nơi ghi nhầm tên bài hát thành tên là Ơn Em.

Nghe bài hát Giữ Đời Cho Nhau – Tuấn Ngọc

Ngoài những bài thơ đã được phổ thành các ca khúc trên, Du Tử Lê cho biết ông có hàng trăm các bài thơ đã được phổ nhạc cả trước và sau năm 75, đó là Tình Sầu Du Tử Lê (Phạm Duy), Chỉ Nhớ Người Thôi Đủ Hết Đời (Trần Duy Đức), Trong Tay Thánh Nữ Có Đời Tôi (được 2 nhạc sĩ Hoàng Thanh Tâm và Trần Duy Đức phổ thành 2 bài khác nhau), Hiến Chương Tình Yêu (Nguyên Bích)… và đặc biệt là Khi Tôi Chết Hãy Đem Tôi Ra Biển được nhạc sĩ Phạm Đình Chương phổ nhạc với các câu thơ – nhạc nổi tiếng:

Khi tôi chếт hãy đem tôi ra biển
đời lưu vong không cả một ngôi mồ
vùi đất lạ тhịт xương e khó rã
hồn không đi sao trở lại quê nhà…

Đông Kha (nhacxua.vn)