Trầm Tử Thiêng là một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của dòng nhạc vàng trước năm 1975 với rất nhiều sáng tác được công chúng yêu thích suốt gần 60 năm qua, tiêu biểu là các bài Đưa Em Vào Hạ, Trộm Nhìn Nhau, Bài Hương Ca Vô Tận, Lời Của Mẹ…
Không chỉ được yêu thích với những ca khúc nhạc vàng phổ thông, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng còn nổi tiếng với thể loại nhạc tình ca êm đềm, những ca khúc như Mây Hạ, Mộng Sầu, Một Thời Để Nhớ, Một Thời Uyên Ương, Tưởng Niệm, Kinh Khổ… vẫn còn sống mãi cùng năm tháng.
Nhắc đến ca khúc Kinh Khổ, một bài hát nổi tiếng được nhạc sĩ viết chủ yếu chỉ bằng 4 nốt nhạc là Re, Fa, Sol, La (nếu không kể nốt Do xuất hiện 1 lần ở cuối bài hát). Có thể nói trong lịch sử tân nhạc, đó là lần duy nhất có một ca khúc nổi tiếng chỉ được xây dựng cơ bản ở trên 4 nốt nhạc. Cũng vì vậy mà nhịp bài hát đều đều giống như một lời kinh cầu, lời cầu nguyện cho quê hương bị tan hoang vì lửa binh.
Đầu thập niên 1970, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng cũng tham gia phong trào du ca và đã phát hành băng nhạc mang tựa đề Tình Ca Dọc Đường để giới thiệu những ca khúc thể loại này với tiếng hát Thanh Lan.
Có thể nói dòng nhạc đa dạng của nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng đã chinh phục được mọi giới và tầng lớp khán giả, từ bình dân đại chúng cho đến giới trí thức.
Không chỉ có vậy, cùng với nhạc sĩ Anh Bằng thì Trầm Tử Thiêng là 1 trong 2 nhạc sĩ có sức sáng tác mạnh mẽ nhất vào thời kỳ sau năm 1975. Trong vòng 15 năm kể từ khi rời quê hương năm 1985, ông đã sáng tác thêm hàng trăm ca khúc, tiêu biểu nhất là Bài Tình Ca Mùa Đông, Đêm Nhớ Về Sài Gòn, Mười Năm Yêu Em, Gửi Em Hành Lý, Đò Dọc, Tưởng Không Còn Nhìn Thấy Nhau, Người Ở Lại Đưa Đò…
Cho đến lúc gần cuối đời, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng vẫn cùng với một nhạc sĩ thế hệ sau này là Trúc Hồ hợp soạn nên nhiều bài nhạc trẻ như Cơn Mưa Hạ, Đã Qua Thời Mong Chờ…
Lúc sinh thời, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng nói rằng hầu hết những bài hát của ông, chủ yếu là viết về tình yêu, thân phận, có xuất phát từ cuộc sống tình cảm riêng tư của ông đã trải qua nhiều biến cố thăng trầm.
Cố nhạc sĩ nhạc sĩ Anh Bằng cũng đã chia sẻ: “Trầm Tử Thiêng có một khả năng đặc biệt, đó là khả năng nhậy bén của một nhạc sĩ viết được những ca khúc giá trị cho chiến dịch. Trầm Tử Thiêng không chỉ là kẻ viết sử bằng âm nhạc, mà còn chính là nhân chứng của từng giai đoạn lịch sử đa đoan, hàm hỗn của đất nước.”
Nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng có tên thật là Nguyễn Văn Lợi, sinh năm 1937 tại Quảng Nam (trên giấy tờ ghi năm 1940). Ông bắt đầu ca hát từ năm lên 10 ở các thôn quê miền Nam Việt Nam từ 1945 đến 1949, sau đó theo gia đình lên Sài Gòn học trung học. Nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng đã bắt đầu sáng tác từ khi còn đi học, khoảng năm 1955-1956, nhưng thuở đó không có cơ hội được phổ biến tác phẩm, phải chờ đến 10 năm sau đó, ông mới có dịp trình làng ca khúc đầu tiên là Lời Của Mẹ (Có tên khác là Rồi Hai Mươi Năm Sau, viết năm 1957 cùng với Tấn An). Ca khúc này còn có phần 2 là Lời Của Con, nhưng đã bị tuyệt bản.
Năm 1958, Trầm Tử Thiêng tốt nghiệp trường Sư phạm và bắt đầu đi dạy học. Năm 1966, ông gia nhập quân ngũ, phục vụ ngành tâm lý ᴄhιến, bắt đầu sáng tác nhiều ca khúc về đời lính như Mưa Trên Poncho, Quân Trường Vang Tiếng Gọi…
Từ năm 1970, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng làm việc cho chương trình Phát Thanh Học Đường chung với các nghệ sĩ, nhạc sĩ lừng danh là Lê Thương, Hùng Lân, Vĩnh Bảo, Tống Ngọc Hạp, Xuân Điềm, Đắc Đăng…
Cũng vào lúc này, ông đã trải qua một câu chuyện tình trắc trở trong một thời gian rất dài. Người phụ nữ duy nhất gắn với cuộc đời ông là bà Đỗ Thái Tần, là một tiểu thư con nhà giàu. Họ yêu nhau từ thời trẻ, nhưng sự môn đăng hộ đối đã nhiều lần ngăn cản họ đến với nhau. Đến năm 1970, khi nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng đã 33 tuổi thì họ mới chính thức chung sống với nhau, nhưng lúc này bà Tần đã có 2 con với người chồng trước. Nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng vẫn chấp nhận và thương như con ruột của mình.
Hạnh phúc chỉ được vài năm thì biến cố 1975 ập đến, lần này là thời cuộc chia lìa đôi người, bà Tần di tản, Trầm nhạc sĩ ở lại, lặng lẽ tiễn chân vợ và hai con chia phôi biền biệt, cách một đại dương. Cuộc tình lại đi vào ngõ cụt, người ở lại nhớ nhung dày vò, tưởng chừng bị chìm đuối. Sau đó, vì những nỗ lực vượt biển nên có một thời gian nhạc sĩ bị ở tù. Đến năm 1985 được tự do, ông đã sáng tác ca khúc Mười Năm Yêu Em để nói về cuộc tình trắc trở của mình để kỷ niệm tròn 10 năm xa vợ:
“Mười năm gian nan, ta ngỡ mình sắp đuối”
Cùng trong năm 1985, đến cuối cùng thì họ cũng được gặp lại sau tròn 10 năm chia ly. Lúc đó nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng được ca sĩ Thanh Thúy bảo lãnh sang Hoa Kỳ. Nhưng cuộc đời thật trớ trêu, 10 năm dâu bể trôi qua, ở trên đất khách, người xưa đã không thể chờ đợi và đã tìm được một tổ ấm yên vui khác.
Họ gặp lại nhau với tư cách là người cũ, và nhạc sĩ đã sáng tác Bài Tình Ca Mùa Đông như là để từ biệt mối tình tuyệt vọng. Từ đó trở về sau, ông không bao giờ còn tay trong tay với bất kỳ bóng hồng nào nữa…
Để rồi sắp gặp nhau, mới biết em không đợi nữa
Trời lại thêm mùa đông, cho tuyết than trên đầu non
Kỷ niệm giăng ngập đêm nay trong mưa
anh hứng nốt những giọt cuối mùa.
Sau khi sang tới Mỹ, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng trở lại sáng tác mạnh mẽ, cộng tác với nhiều trung tâm băng đĩa, đặc biệt là gắn bó chặt chẽ với trung tâm Asia cho tận đến khi qua đời năm 2000, hưởng thọ 63 tuổi.
Đông Kha (nhacxua.vn) biên soạn