Cuộc đời và sự nghiệp của danh ca Khánh Ly

Ca sĩ Khánh Ly được đánh giá là một trong những nữ danh ca nổi tiếng nhất của làng nhạc Sài Gòn trước năm 1975 và sau này tại hải ngoại. Cùng với Thái Thanh và Lệ Thu thì Khánh Ly được đánh giá là 1 trong 3 nữ danh ca tiêu biểu nhất của nhạc trữ tình Việt Nam.

Tên tuổi của Khánh Ly thường được nhắc đến bên cạnh nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, và bà được xem là người hát nhạc Trịnh hay nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên có lẽ cũng vì vậy mà đã có nhiều sự nhìn nhận không đúng, cho rằng Khánh Ly chỉ hát hay nhạc của Trịnh Công Sơn, trong khi bà vẫn hát rất thành công nhạc của nhiều nhạc sĩ khác, như Phạm Duy, Từ Công Phụng, Ngô Thụy Miên… đặc biệt là Trầm Tử Thiêng và Nguyễn Đình Toàn, với những album được xem là hay nhất tại hải ngoại như Kinh Khổ (nhạc Trầm Tử Thiêng), Hiên Cúc Vàng (nhạc Nguyễn Đình Toàn).

Lớn Lên Trong Niềm Đam Mê Âm Nhạc

Trong ca khúc Yêu Dấu Tan Theo của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có hai câu hát rất đặc biệt thấp thoáng bóng dáng của ca sĩ Khánh Ly:

Em theo đời cơm áo
Mai ra cùng phố xôn xao

Chữ “Mai” ở trên chính là tên thật của ca sĩ Khánh Ly, Nguyễn Thị Lệ Mai. Tên tuổi của Khánh Ly gắn chặt với hai vùng đất phồn hoa nổi tiếng là Sài Gòn và Đà Lạt, nhưng bà thực chất là người gốc Hà Nội.

Khánh Ly sinh ngày 6 tháng 3 năm 1945 tại Hà Nội, chưa kịp lớn thì đã phải chịu cảnh cha mẹ ly tán, mẹ đi bước nữa với người chồng thứ 2 là một cảnh sát. Năm 1955, khi vừa tròn 10 tuổi, Khánh Ly theo mẹ và cha dượng di cư vào Sài Gòn. Ở Sài Gòn được 1 năm thì người cha dượng lại bị chuyển công tác lên Đà Lạt nên đem cả gia đình theo.

Thừa hưởng dòng máu văn nghệ từ cha ruột nên ngay từ khi còn nhỏ, Khánh Ly đã rất mê ca hát. Năm 9 tuổi, Khánh Ly đăng ký tham gia một cuộc thi hát tại Hà Nội. Bà thể hiện bài Thơ Ngây của nhạc sĩ Anh Việt nhưng không đoạt giải.

Năm 11 tuổi, Khánh Ly trốn nhà, đi nhờ xe chở rau từ Đà Lạt xuống Sài Gòn để tham gia cuộc thi tuyển lựa ca sĩ nhí do đài Pháp Á tổ chức tại rạp Norodom. Ban đầu Khánh Ly chọn bài Từ Giã Kinh Thành để dự thi nhưng ban tổ chức không đồng ý vì đó là cuộc thi dành cho con nít, nên bà đành chọn bài Ngày Trở Về của nhạc sĩ Phạm Duy. Lần này, Khánh Ly đã thắng được giải nhì. Thi hát xong, Khánh Ly lại theo xe chở rau ngược trở về Đà Lạt.

Khánh Ly năm 14 tuổi

Năm 1957, gia đình Khánh Ly lại chuyển về Sài Gòn, sống gần khu Chợ Quán, theo lệnh điều chuyển công tác của người cha dượng. Tuy không được học hành bài bản, không biết một nốt nhạc nào nhưng chưa lúc nào bà thôi nuôi ước mơ trở thành một ca sĩ.

Năm 1960, Khánh Ly bắt đầu đi hát ở vài nơi nhỏ lẻ. Vốn là người mê đọc sách, yêu thích hai nhân vật Khánh Kỵ và Yêu Ly trong Đông Chu Liệt Quốc, bà bèn đem tên hai nhân vật mà mình thần tượng ghép lại thành nghệ danh Khánh Ly.

Khansh Ly năm 17 tuổi

Năm 1962, Khánh Ly bắt đầu xuất hiện trên sân khấu phòng trà Anh Vũ trên đường Bùi Viện. Tuy nhiên, đi hát chưa được bao lâu thì bà đành phải bỏ ngang vì một lần lầm lỡ. Khánh Ly theo chồng về Đà Lạt và sinh con khi mới tròn 17 tuổi, rồi đi hát ở Night Club, vũ trường duy nhất của Đà Lạt khi đó. Mức thù lao 2500 đồng mỗi tháng, tương đương với lương của một trung uý, giúp cho Khánh Ly có một cuộc sống dư dả và thoải mái nuôi con. Hàng đêm sau khi hát xong, Khánh Ly ngủ lại nhà trọ của các vũ nữ đến sáng mới bắt xe về nhà chơi với con, rồi đến chiều lại bắt xe đi hát.

Khánh Ly tại Đà Lạt

Trong những cuộc phỏng vấn sau này, kể lại khoảng thời gian sống cùng mẹ và cha dượng, nữ ca sĩ không tránh khỏi những ngậm ngùi. Sự non nớt trong đời sống, tuổi trẻ nông nổi và bướng bỉnh, cộng với hoàn cảnh gia đình không trọn vẹn, thiếu vắng tình thương của người cha và sự quan tâm chăm sóc của mẹ đã khiến cuộc đời Khánh Ly đi vào những ngã rẽ không thể quay đầu khi tuổi đời còn rất trẻ. Chưa sẵn sàng làm vợ nhưng lại bị cuốn vào một cuộc hôn nhân mà thậm chí không biết rõ tình yêu là gì, chưa sẵn sàng làm mẹ nhưng lại sanh liền một lúc hai người con. Những năm tháng đó, Khánh Ly như một hòn sỏi thô mộc thả lăn trên triền dốc, vô định, vô ưu, mải miết lăn theo quán tính. Cuộc sống gia đình, hôn nhân và những đứa trẻ vẫn còn đâu đó rất xa xôi trong tâm thức của cô gái tuổi 18, chỉ có âm nhạc và những bản tình ca là hiển hiện rõ ràng, cuốn hầu hết mọi sự quan tâm, say mê của bà.

Sự Nghiệp Âm Nhạc Đỉnh Cao

Năm 1967, cuộc hôn nhân không tình yêu của Khánh Ly cuối cùng đã đi đến hồi kết sau 5 năm lạnh nhạt. Bà rời Đà Lạt, ôm hai con trở lại Sài Gòn, bắt đầu dấn thân sâu vào con đường âm nhạc. Cũng từ năm này, Khánh Ly bắt đầu đi hát với Trịnh Công Sơn tại Quán Văn, là một sân khấu được được dựng tạm bợ trên bãi đất trống phía sau Trường Đại Học Văn Khoa Sài Gòn. Từ những đêm nhạc ngoài trời, không thù lao này, tên tuổi của Khánh Ly vụt lên như một hiện tượng trong làng nhạc Sài Gòn khi đó.

Khánh Ly nói rằng thời gian trước năm 1967, bà hát rất bản năng vì không được theo học nhạc từ bất kỳ ai. Sau khi gặp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, được Trịnh Công Sơn hướng dẫn và tập cho hát những bài hát của ông, đó chính là những bước đi đầu tiên để Khánh Ly dần dần trở thành giọng ca ăn khách bậc nhất thời đó.

Những năm cuối thập niên 60, những tên tuổi lớn của âm nhạc Việt trước 1975 đều đã gầy dựng được một sự nghiệp lừng lẫy, đỉnh cao. Sự xuất hiện của Khánh Ly trong làng nhạc khi đó tựa như một ngôi sao trẻ mới nổi, đầy triển vọng trong làng nhạc. Tuy nhiên, rất nhanh sau đó, bà vượt nhiều đàn anh, đàn chị đi trước và trở thành một trong những tên tuổi ăn khách hàng đầu tại các phòng trà, sân khấu ca nhạc. Khánh Ly nhận được lời mời hợp tác thu âm với hầu hết các hãng băng đĩa nhạc lớn nhỏ tại Sài Gòn khi đó như hãng dĩa Việt Nam, Dư Âm, Sóng Nhạc, Nhạc Ngày Xanh, Continental, Phạm Mạnh Cương, Sơn Ca, Hoạ Mi, Jo Marcel,…

Ngoài nhạc Trịnh, Khánh Ly còn ghi dấu ấn với rất nhiều ca khúc của các nhạc sĩ nổi tiếng khác thời đó như Phạm Duy, Trầm Tử Thiêng, Nguyễn Đình Toàn, Trường Sa, Ngô Thuỵ Miên, Vũ Thành An,…


Click để nghe album Kinh Khổ – Khánh Ly hát nhạc Trầm Tử Thiêng

Cuối thập niên 60 và đầu 70, Khánh Ly nhiều lần được mời đi lưu diễn nước ngoài. Bà được mời đến Mỹ, Canada và Châu Âu để biểu diễn cho sinh viên Việt Nam nghe dưới sự tài trợ của chính phủ.

Phóng viên Nhật Bản phỏng vấn Khánh Ly năm 1971 tại Saigon

Tại Châu Á, giọng hát Khánh Ly cũng được biết đến như một tên tuổi nổi bật. Năm 1970, đài truyền hình NHK đã mời Khánh Ly sang Nhật biểu diễn và thu âm các ca khúc bằng cả hai thứ tiếng Việt – Nhật. Trong cùng năm đó, Khánh Ly cũng sang dự hội chợ Osaka và hát Diễm Xưa bằng tiếng Nhật trước hàng ngàn khán giả với phần đệm đàn của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9.

Trước năm 1975, ngoài ca hát, Khánh Ly còn được biết đến như một bầu show, một người kinh doanh. Năm 1968, khi vừa trở lại Sài Gòn được 1 năm, Khánh Ly bắt tay vào kinh doanh bằng cách mở một quán cafe dành cho giới bình dân, đặt tên là Hội Quán Cây Tre, toạ lạc tại số 2 Bis đường Đinh Tiên Hoàng, Dakao. Nơi đây giống như một điểm hẹn của những người yêu nhạc, của giới nghệ sĩ và là nơi phát hành những cuốn băng Trịnh Công Sơn – Khánh Ly nổi tiếng mang tên Hát Cho Quê Hương Việt Nam.


Click để nghe Khánh Ly hát ca khúc Da Vàng trước 1975

Sau khi thành công với việc chủ trương Hội Quán Cây Tre ở gần trường Văn Khoa, Khánh Ly đã thuê lại phòng trà Queen Bee, hợp tác kinh doanh, bà làm việc như một bầu show chính hiệu, thuê ca sĩ, chọn bài, làm chương trình, thu hút khách. Theo báo chí thời đó, Khánh Ly là một bầu show có tính cách bất cần và khá bốc đồng, thường xuyên thay đổi chương trình. Tuy nhiên, bà cũng là một bà bầu rất nuông chiều khách và cũng thu được những khoản thu khá lớn từ công việc kinh doanh phòng trà này. Sau những lùm xùm về quản lý tại Queen Bee phải đưa ra toà, Khánh Ly chuyển sang cộng tác với phòng trà Tự Do. Sau khi Lệ Thu thất bại với phòng trà Lê Lai, Khánh Ly cùng với em gái Ngọc Anh đứng ra khai thác phòng trà này.

Biến cố năm 1975, Khánh Ly đưa gia đình sang California, Mỹ định cư. Đây là giai đoạn khó khăn với hầu hết các nghệ sĩ cả ở trong nước và hải ngoại. Các hoạt động âm nhạc hầu như bị đình trệ. Dù vậy, Khánh Ly vẫn là một tên tuổi được nhớ đến tại Châu Á nói chung và Nhật Bản nói riêng. Năm 1979, khi đang định cư tại Mỹ, Khánh Ly được hãng đĩa Columbia Nippon mời sang Nhật để thu âm các ca khúc của Trịnh Công Sơn. Bà tiếp tục được đài Bunka Honso Radio mời đến Liên Hoan Âm Nhạc Á Châu 3 năm sau đó cùng nhiều nghệ sĩ tên tuổi khác của Châu Á.

Chuẩn bị thu âm năm 1979 với người Nhật

Năm 1985, với sự hỗ trợ của chồng là nhà báo Nguyễn Hoàng Đoan, Khánh Ly mở hãng thu âm riêng mang tên mình là Khánh Ly Productions, bắt đầu gầy dựng lại sự nghiệp âm nhạc còn dang dở. Tại Mỹ, Khánh Ly nhanh chóng trở thành một trong những trụ cột của các của trung tâm Asia, Thuý Nga.

Năm 1997, đài truyền hình NHK Nhật Bản đã làm một bộ phim tài liệu về cuộc đời và sự nghiệp âm nhạc của Khánh Ly. Bà là 1 trong 10 nhân vật nổi tiếng được chọn để làm chương trình.

Sau 40 năm rời khỏi Việt Nam, năm 2014 Khánh Ly lần đầu trở về Việt Nam để biểu diễn trong một show âm nhạc của riêng bà tại Hà Nội.

Những năm gần đây, Khánh Ly liên tục trở lại Việt Nam tham gia trong nhiều show diễn và luôn được khán giả nồng nhiệt chào đón.

Dấu Ấn Trịnh Công Sơn

Khánh Ly gặp Trịnh Công Sơn lần đầu tiên tại Đà Lạt năm 1964. Lúc này, Trịnh Công Sơn vẫn là một tên tuổi mờ nhạt, vừa mới bắt đầu sáng tác được khoảng 5 năm, có một số ca khúc nổi tiếng được Lệ Thu, Thanh Thúy, Bạch Yến hát. Còn Khánh Ly thì hầu như chưa có tên tuổi gì, chỉ là một nữ ca sĩ hát ở vũ trường tỉnh lẻ. Trịnh Công Sơn ngỏ ý mời Khánh Ly về Sài Gòn hát nhưng Khánh Ly từ chối vì bà vẫn còn đang tận hưởng cuộc tự do bay bổng ở Đà Lạt sau những tháng ngày bị cha mẹ kìm kẹp, còn cuộc sống vợ chồng thì có cũng như không bởi chồng cô đi làm xa rất ít khi về nhà. Chỉ đến năm 1967, khi hội ngộ tại Sài Gòn, cặp đôi huyền thoại Trịnh Công Sơn – Khánh Ly mới bắt đầu những ngày tháng tung hoành của mình trong địa hạt âm nhạc.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng chia sẻ: “Gặp gỡ ca sĩ Khánh Ly là một may mắn tình cờ, không phải riêng cho tôi mà còn cho cả Khánh Ly. Lúc gặp Khánh Ly đang hát ở Đà Lạt, lúc đó Khánh Ly chưa nổi tiếng nhưng tôi nghe qua giọng hát thấy phù hợp với những bài hát của mình đang viết và lúc đó tôi chưa tìm ra ca sĩ nào ngoài Khánh Ly. Tôi đã mời Khánh Ly hát và rõ ràng giọng hát của Khánh Ly rất hợp với những bài hát của mình. Từ lúc đó Khánh Ly chỉ hát nhạc của tôi mà không hát nhạc người khác nữa. Đó cũng là lý do cho phép mình tập trung viết cho giọng hát đó và từ đó Khánh Ly không thể tách rời những bài hát của tôi cũng như những bài hát của tôi không thể thiếu Khánh Ly.”

Trong cuộc đời Khánh Ly, có hai giai đoạn mà bà cảm thấy đáng nhớ nhất là những năm tháng sống vô tư lự hồn nhiên như cỏ dại tại Đà Lạt và những ngày đi hát không thù lao đầy tự do, phiêu lãng với Trịnh Công Sơn. Bà tâm sự: “Thực sự tôi rất mê hát. Không mê hát thì tôi không có đủ can đảm để đi hát với anh Sơn mười năm mà không có đồng xu, cắc bạc nào, phải chịu đói, chịu khổ, chịu nghèo, không cần biết đến ngày mai, không cần biết tới ai cả, mà chỉ cảm thấy mình thực là hạnh phúc, cảm thấy mình sống khi mình được hát những tình khúc của Trịnh Công Sơn“.

Hơn 60 năm đã trôi qua kể từ ngày những bản Trịnh ca đầu tiên ra mắt công chúng, chưa từng có giọng ca nào “vừa vặn” với âm nhạc Trịnh hơn giọng hát Khánh Ly. Thứ âm nhạc ma mị, tuyệt đẹp, đầy sức mê hoặc như nhạc Trịnh có lẽ không cần gì hơn là một giọng hát giản dị, mộc mạc, khoan thai của Khánh Ly. Bất chấp những thị phi bủa vây xung quanh cuộc sống của “nữ hoàng chân đất”, trên sân khấu âm nhạc, người ta luôn thấy ở Khánh Ly một chút gì đó rất Trịnh, từ giọng hát khàn mộc mạc, gương mặt trầm buồn, lối trình diễn khoan thai. Dường như, sau nhiều năm hát Trịnh, những hồn cốt tinh tuý nhất của âm nhạc Trịnh đã thấm đẫm vào con người Khánh Ly một cách vô thức.

Lận Đận Trong Đời Sống Riêng

Ông trời thường chẳng cho ai tất cả, tuy thành công vang dội trong nghệ thuật nhưng trong đời tư Khánh Ly lại gặp khá nhiều trắc trở: 3 đời chồng, 4 người con và kha khá những cuộc tình buồn đau.

Mối tình non tơ đầu tiên của ca sĩ Khánh Ly là với một chàng lính phi công tên Hải. Họ quen nhau khi Khánh Ly mới chỉ chừng 14-15 tuổi. Sau khi Khánh Ly lấy chồng, hai người có lần tình cờ gặp lại nhau trong một vũ trường ở Pleiku. Cuộc hội ngộ định mệnh không ngờ bất ngờ đã trở thành cuộc gặp mặt cuối cùng trong đời. Hải đột ngột mất đi trong một vụ nổ máy bay ngay sau khi gặp bà, để lại cho Khánh Ly những oan tình không thể giãi bày.

Mối tình thứ hai cũng chính là người chồng đầu tiên của Khánh Ly. Năm đó, Khánh Ly 16 tuổi. Ở cái tuổi bồng bột, nông nổi, luôn thích làm ngược ý mẹ cha, Khánh Ly sa đà vào những cuộc vui với bạn bè của anh trai và hậu quả là bà đã có bầu với một người bạn của anh mình. Tuy chồng bà là một công tử ăn chơi, nhưng lại được sinh ra trong một gia đình có đạo, biết chịu trách nhiệm với hậu quả gây ra nên một đám cưới chóng vánh đã được tổ chức trong nhà thờ. Khánh Ly theo chồng về Đà Lạt, sinh con và làm dâu. Tuy nhiên, việc cưới hỏi và có con không làm cho Khánh Ly trưởng thành nhanh hơn lên được, bà vẫn vô tư và hồn nhiên với cuộc hôn nhân và với cả hai đứa con được lần lượt sinh ra. Dù gia đình sống ở Đà Lạt, nhưng chồng Khánh Ly thường được điều động đi công tác xa, rất hiếm khi về nhà. Mọi chi phí cho cá nhân và con cái, Khánh Ly thường phải tự lo chi trả bởi lương của chồng bà cũng chỉ đủ để ông tiêu xài. Sau 5 năm hôn nhân lạnh lẽo, Khánh Ly chia tay chồng, mang theo hai con trở lại Sài Gòn.

Khánh Ly và 2 người con

Người chồng thứ hai của ca sĩ cũng là một quân nhân mang tên Mai Bá Trác. Họ gặp nhau năm 1967. Đó là một người đàn ông đẹp trai, duyên dáng, lịch thiệp và được nhiều phụ nữ mê đắm. Hai người có một cô con gái chung đặt tên Mai Mai Misa. Nhưng cuộc hôn nhân này cũng không kéo dài được bao lâu, năm 1973, hai người đường ai nấy đi mà nguyên nhân chính là ông quá đào hoa.

Khánh Ly và con gái Misa

Năm 1975, Khánh Ly đưa ba con đi Mỹ. Cuộc sống không chồng, không tiền, không nghề nghiệp cơ cực nơi xứ người đã khiến nữ ca sĩ lừng lẫy một thời nhiều lần rơi nước mắt. Bà phải làm nhiều công việc tay chân để kiếm tiền nuôi con, trong đó có cả công việc lao công, cọ rửa toilet khá cực nhọc.

Cuộc hội ngộ với ký giả Nguyễn Hoàng Đoan trên đất Mỹ đã tạo ra một ngã rẽ mới cho cuộc đời Khánh Ly trên xứ người. So với vị thế của một ngôi sao lớn trên bầu trời nghệ thuật như Khánh Ly, Nguyễn Hoàng Đoan chỉ là một bóng dáng mờ nhạt sau lưng vợ. Tuy nhiên, đây mới chính là người đàn ông mà Khánh Ly cần – Một người đàn ông giản dị nhưng chân thành, là người đứng đằng sau tất cả những thành công trong sự nghiệp Khánh Ly tại hải ngoại.

Khánh Ly kể, lần đầu gặp nhau trên đất Mỹ, ông hỏi bà có cần gì không. Bà bảo bà cần mấy cái chén và mấy đôi đũa để ăn cơm. Thế là, ông lập tức chạy đi mua 6 cái chén và 6 đôi đũa đem về cho bà. Sự nhiệt tình và ấm áp của ông Đoan đã khiến mối quan hệ của họ trở nên thân tình hơn. Sau vài tháng gặp gỡ, ông Đoan ướm lời: “Ở đây anh không có gia đình, em cũng không có gia đình. Em nghĩ sao khi chúng mình kết hợp thành một gia đình?”. Sau khi đắn đo suy nghĩ, bà gật đầu. Đó là năm 1976, hai người dọn về ở chung, nương tựa vào nhau, cùng nhau vượt qua những tháng ngày khó khăn đầu tiên nơi xứ người.

Vài năm sau, Khánh Ly dần tìm được công việc đi hát trở lại. Khi bà bắt đầu có thu nhập khá hơn từ ca hát, cần phát triển sự nghiệp thì ông lui về làm hậu phương cho bà. Ông bảo: “Tôi làm báo nên tôi nghĩ mình cũng có dòng máu nghệ sĩ. Khi tôi lấy Khánh Ly, tôi đã dứt khoát bỏ nghề, tự chặt cái tay nghề nghiệp của mình để về làm việc cho vợ. Tôi biên tập âm nhạc, quay video… đó cũng là một khám phá thú vị và tôi say mê chuyện đó. Thậm chí, tôi cảm thấy hạnh phúc hơn cả khi làm báo. Tôi còn nhớ năm 1997, khi đài bên Nhật thực hiện phóng sự về cuộc đời Khánh Ly, họ phỏng vấn tôi thì tôi đã trả lời như thế này: Lấy Khánh Ly, tôi coi như mình là người đã chết rồi. Tôi chỉ đứng sau lưng Khánh Ly thôi và việc của tôi là cố gắng làm sao để giữ gìn, để hỗ trợ cho Khánh Ly đem tiếng hát của mình đi phục vụ đồng bào. Còn với tôi thì chẳng có gì cả”.

Sự tận tuỵ của ông Nguyễn Hoàng Đoan dành cho bà, dành cho tiếng hát Khánh Ly và dành cho gia đình chung của hai người đã khiến cuộc hôn nhân của họ bền chặt đến cuối cùng cho đến khi ông Hoàng Đoan qua đời năm 2015.

nhacxua.vn biên soạn

Exit mobile version