Trong số những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của dòng nhạc trữ tình của miền Nam trước 1975, dù Đỗ Lễ không phải là một cái tên quá nổi bật, nhưng ông cũng là tác giả của nhiều ca khúc được công chúng yêu thích, đặc biệt là những bài hát buồn như Sang Ngang, Tình Phụ, Chia Ly…
Click để nghe podcast Cuộc đời nhạc sĩ Đỗ Lễ – Tác giả của những bài thất tình ca
Nhạc sĩ Đỗ Lễ tên thật là Đỗ Hữu Lễ, sinh năm 1941, tại Hà Nội. Ông học tiểu học ở trường Hàng Vôi, đến năm 11 tuổi được học trung học ở ngôi trường danh tiếng Chu Văn An (thường được gọi là trường Bưởi). Năm 1953, ông theo gia đình di cư vào Sài Gòn và từng theo học các trường Mỹ Thuật ở Sài Gòn và Gia Đình. Năm 1959, ông vào Đại học Khoa học Sài Gòn, sau đó học tiếp trường Đại học Luật khoa Sài Gòn vào năm 1963. Năm 1965, ông từng giành được huy chương vàng trong một cuộc thi Lực sĩ đẹp.
Nhìn danh sách các trường mà nhạc sĩ Đỗ Lễ từng theo học, có thể thấy ông là một trí thức được học hành chính quy ở các trường học tiếng tăm nhất ở cả Hà Nội lần Sài Gòn. Ngoài ra, ông có năng khiếu nghệ thuật từ nhỏ, từ năm 10 tuổi đã tự học nhạc, sau đó tập sáng tác năm 15 tuổi, với những bài hát đầu tay là Tình Mẹ Hiền, Tan Vỡ…, tuy nhiên phải đến năm 24 tuổi thì ông mới được công chúng biết đến với ca khúc Sang Ngang, được ông viết cho mối tình đơn phương với nữ danh ca Lệ Thanh.
Thời đầu thập niên 1960, Lệ Thanh là một trong nữ ca sĩ nổi tiếng nhất ở các phòng trà Sài Gòn. Đêm đêm, cô hát ở phòng trà nào thì cũng đều có mặt Đỗ Lễ ở hàng ghế khán giả. Năm 1965, Lệ Thanh bất ngờ nghỉ hát sau khi lấy chồng, để lại nhiều nuối tiếc lớn đối với công chúng, và người hụt hẫng nhất chính là nhạc sĩ Đỗ Lễ. Dù ông yêu Lệ Thanh bằng mối tình đơn phương nhưng cũng đau đớn và vật vã khi người trong mộng lên xe hoa, cũng có nghĩa là mối tình đó vĩnh viễn trở thành vô vọng.
Với nỗi niềm đó, ông sáng tác ca khúc Sang Ngang, tưởng tượng ra một đêm từ biệt với Lệ Thanh:
“Thôi nín đi em, lệ đẫm vai rồi, buồn thương nhớ ơi…
Mai bước sang ngang, lòng thêm nát tan, tình đã dở dang…
Thôi khóc làm gì, đã lỡ duyên thề, thương nhau làm chi.
Nỗi buồn ai hay, khi mình chia tay. Xa cách nhau rồi…”
Bản nhạc ngay lập tức nổi tiếng, được nhiều nữ danh ca trình bày, như Phương Dung, Khánh Ly, Lệ Thu, và đặc biệt là Thái Thanh:
Click để nghe Thái Thanh hát Sang Ngang trước 1975
Nữ danh ca Thanh Lan từng viết về nhạc sĩ Đỗ Lễ và ca khúc Sang Ngang như sau: “Anh đến với khán thính giả yêu nhạc bằng đôi hia bảy dặm, chỉ cần đặt bút viết xuống đôi lời thủ thỉ “Thôi nín đi em, lệ đẫm vai rồi, buồn thương nhớ ơi…”, anh đã trọn vẹn nắm được con tim của tất cả những ai đã từng nếm được hạnh phúc cũng như đau thương của tình yêu đích thực”.
Nghe podcast – Hoàn cảnh sáng tác Sang Ngang
Thời gian tiếp theo, Đỗ Lễ cho ra hàng loạt những ca khúc thất tình khác, tất cả đều rất não lòng như Tình Phụ, Tan Vỡ, Tuyệt Tình, Tàn Phai, Dại Khờ, Hận Tình, Tình Buồn, Oan Trái, Dang Dở, Mùa Thương Cũ, Rồi Em Cũng Bỏ Tôi Đi… và một ca khúc khác có nội dung gần giống với Sang Ngang, đó là Chia Ly. Tuy nhiên thời gian sau này, không hiểu lý do vì sao bài hát này bị đổi tên thành Chuyện Buồn Tình Yêu, và tên nhạc sĩ cũng bị đổi thành Mặc Thế Nhân.
Nhạc sĩ Đỗ Lễ kết hôn với ca sĩ Hoài Xuân (được xem là người trình bày nhạc phẩm Sang Ngang lần đầu trong các phòng trà ở Sài Gòn), tuy nhiên cuộc tình này chỉ kéo dài 6 năm khi họ đã có với nhau ba người con.
Sau năm 1975, nhạc sĩ Đỗ Lễ có mở một lớp dạy nhạc để mưu sinh. Đến năm 1995, ông được thân nhân bảo lãnh qua Mỹ định cư tại thành phố Philadelphia, tiểu bang Pennsylvania, tuy nhiên, do không hòa nhập được với cuộc sống nơi xứ người, ông bị trầm cảm nặng. Trong một dịp trở về Việt Nam, ông đã tự kết liễu đời mình bằng một liều ký ninh vào ngày 24/3/1997 trong căn nhà thuê trên đường Trần Đình Xu ở Quận 1, kết thúc một cuộc đời buồn như những bài hát, giống như những câu hát cuối cùng trong ca khúc nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của ông:
Thôi nhắc làm gì
Cho xót xa nhiều
Bao nhiêu hận căm
Mối tình ngày xưa
Xóa dần trong mơ
Chôn xuống tuyền đài (bài hát Sang Ngang)
Bài hát nổi tiếng thứ nhì của Đỗ Lễ cũng buồn không kém Sang Ngang, đó là bài Tình Phụ:
Thôi nhé em còn hận tình này,
Bao nhiêu đắng cay, hãy cố quên đi
Đem chôn vùi vào ngày thật buồn
cho anh cô đơn mãi mãi mà thôi…
Click để nghe Lệ Thu hát Tình Phụ trước 1975
Ngay từ năm 1973, nhạc sĩ Phạm Duy đã từng nhận xét rằng Đỗ Lễ là nhạc sĩ của những cuộc tình dở dang trong bài viết như sau:
Ai từng yêu nhạc mà không âm thầm nghĩ đến Đỗ Lễ, cái lặng lẽ âm thầm ấy là sự đau thương trong tình khúc reo hờn trầm buồn đi thẳng vào cuộc đời. Từ muôn trùng, mỗi lần nghe tiếng nhạc trỗi vang là mỗi lần cảm thấy lòng bùi ngùi se sắt lại, tình bâng khuâng với giòng nước, hồn lơ lửng theo mây gió. Trong những phút tuyệt vời ấy, người ta lại thầm nghĩ tới người nghệ sĩ đã soạn thành những tình khúc dang dở của tình yêu, hình dung đến cái đẹp hào hoa tao nhã của con người nhiều lãng mạn và mộng mơ, để lòng thổn thức với thế nhân.
Những hình ảnh đẹp rực rỡ huy hoàng của chàng nhạc sĩ Đỗ Lễ là người mang đầy những thơ mộng dày đặc những đau thương và sầu khổ đã phủ kín đời anh. Đỗ Lễ ra đời năm 1941 tại Hà nội, Trời đã phú cho Đỗ Lễ từ thuở nhỏ, năm 14 tuổi đã sáng tác, đến năm 18 tuổi nổi tiếng nhạc phẩm đầu tiên Tan Vỡ & Sang Ngang, tiếng nhạc trở nên réo rắt và tâm hồn trở nên tha thiết trong mối tình đầu dang dở ấy.
Những tiếng nhạc buồn như mời mọc, van xin và sự sầu khổ man mác tạo thành những ca khúc tuyệt vời là tiếng lòng thổn thức của Đỗ Lễ. Tôi yêu nét nhạc đậm đà của Đỗ Lễ và Đỗ Lễ tiếp tục hát, nghe em!
Người tình ở bên cạnh Đỗ Lễ những năm cuối đời là Vương Thị Lam Phương đã nhận xét về nhạc sĩ như sau: “Đỗ Lễ là một người rất ủy mị, con người anh ấy cũng rất yếu đuối, cứ gặp chuyện gì buồn là trở nên suy sụp, rất chán nản và không còn thiết hoạt động gì nữa, theo tôi nghĩ đó chính là điều đưa đến cái ᴄhếƭ của anh ấy!”
Những bài hát nổi tiếng nhất của nhạc sĩ Đỗ Lễ, bên cạnh Sang Ngang và Tình Phụ, thì còn có bài Chia Ly (sau này ghi sai tên thành Chuyện Buồn Tình Yêu), mời các bạn nghe lại giọng hát Mỹ Thể trước 1975 sau đây:
Click để nghe Mỹ Thể hát Chia Ly trước 1975
Trước năm 1975, nhạc sĩ Đỗ Lễ đã thực hiện 4 băng nhạc riêng với những sáng tác của ông do Diễm Ca phát hành:
Băng Đỗ Lễ 1, không chủ đề
Băng Đỗ Lễ 2: Trên Đỉnh Tình Yêu (1974)
Băng Đỗ Lễ 3: Những Tình Khúc Tuyệt Vời (1974)
Băng Đỗ Lễ 4: Xuân (1975)
nhacxua.vn biên soạn
