Việc tặng bông trong các buổi đờn ca tài tử đã trở nên phổ biến trong những thập kỷ gần đây, nhưng nó không phải là truyền thống lâu đời. Đặc biệt là trước năm 1975, không hề có hiện tượng tặng bông ngay khi nghệ sĩ đang hát trên sân khấu. Tại các phòng trà, quán hát với nhau ngày nay, có thông lệ tặng bông giả có nhét tiền vô trong bó bông.
Nguồn gốc của việc tặng bông giả gắn tiền đó xuất hiện khi một số nghệ sĩ thất nghiệp tham gia vào các buổi đờn ca tài tử để thỏa mãn đam mê nghề nghiệp. Để bày tỏ lòng biết ơn và ủng hộ, khán giả đã nghĩ ra cách gắn tiền vào cây bông tặng nghệ sĩ, nhằm tránh sự khó coi khi trực tiếp trao tiền. Theo thời gian, các quán đờn ca tài tử đã triển khai việc tặng bông này và chia tiền với ca sĩ, dần dần trở thành một thông lệ.
Tuy nhiên, việc tặng bông này không đơn thuần chỉ là một hình thức trao tặng hoa mà còn mang theo thông điệp về sự tôn trọng và tri ân. Những nghệ sĩ tham gia biểu diễn không chỉ vì đam mê mà còn để kiếm thêm thu nhập. Việc tặng bông gắn tiền đã giúp họ có thêm động lực để duy trì và phát triển nghệ thuật đờn ca tài tử.
Tác động đến đờn ca tài tử
Việc tặng bông có gắn tiền đã tạo ra một sự khác biệt đáng kể so với việc tặng hoa thông thường. Nó mang lại sự lịch sự và tôn trọng đối với nghệ sĩ, nhưng đồng thời cũng làm mất đi nét tự nhiên và tinh thần “tri kỷ tri âm” của đờn ca tài tử. Khi chỉ một số nghệ sĩ được tặng bông, những nghệ sĩ khác có thể cảm thấy mặc cảm và không muốn tham gia các buổi đờn ca tiếp theo. Điều này dẫn đến việc nhiều quán đờn ca tài tử phải đóng cửa do thiếu khách.
Không ít người cho rằng việc tặng bông có gắn tiền đã làm giảm đi giá trị nghệ thuật và tinh thần cộng đồng của đờn ca tài tử. Những nghệ sĩ không nhận được bông có thể cảm thấy bị phân biệt đối xử, khiến họ dễ dàng từ bỏ sân chơi này. Hơn nữa, việc tặng bông gắn tiền đã tạo ra áp lực vô hình cho cả người tặng và người nhận, làm mất đi sự tự nhiên và tình cảm chân thành vốn có của đờn ca tài tử.
Sự khác biệt giữa các vùng
Ở một số địa phương như Tây Ninh, việc tặng bông không kèm tiền vẫn được duy trì, mang lại sự bình đẳng và động viên cho tất cả nghệ sĩ. Khán giả có thể tặng bông giả mà không cần phải gắn tiền, tạo ra không khí vui vẻ và thân thiện. Nhờ đó, các buổi đờn ca tài tử tại đây thu hút đông đảo người tham dự và phát triển mạnh mẽ.
Tại Tây Ninh, các chủ quán đờn ca tài tử thường để một mớ bông giả trên bàn gần nơi ca sĩ đứng biểu diễn. Khán giả hoặc những nghệ sĩ bạn có thể lên lấy bông tặng mà không cần phải kèm theo tiền. Hình ảnh các nghệ sĩ ôm bó bông sau khi biểu diễn rồi lại đặt trở lại chỗ cũ đã trở thành nét đẹp trong văn hóa đờn ca tài tử tại đây. Nhờ cách tổ chức này, không có sự phân biệt giữa các nghệ sĩ và ai cũng được tôn vinh một cách công bằng.
Đờn ca tài tử tại hải ngoại
Tại hải ngoại, việc tặng bông có kèm tiền cũng có ý nghĩa khác. Tiền được quyên góp sẽ được bỏ vào thùng quỹ của ban tổ chức để trang trải chi phí và duy trì hoạt động hàng tuần. Đây là một hình thức tặng bông đầy ý nghĩa, tạo niềm vui cho cả người tặng và người nhận.
Các buổi đờn ca tài tử tại hải ngoại thường diễn ra trong một không gian ấm cúng, nơi cộng đồng người Việt có thể gặp gỡ, giao lưu và thưởng thức nghệ thuật. Việc tặng bông gắn tiền không chỉ là cách để tri ân nghệ sĩ mà còn là hình thức đóng góp vào quỹ chung của ban tổ chức, giúp duy trì và phát triển hoạt động đờn ca tài tử tại hải ngoại.
Đờn ca tài tử ở miền Tây
Ở miền Tây, nơi mà khi xưa gọi là Nam Kỳ Lục Tỉnh, đờn ca tài tử đã trở thành một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa. Những nhóm đờn ca tài tử lớn nhỏ mọc lên khắp nơi, từ thành thị đến nông thôn. Tại những vùng xa xôi, việc tặng bông cũng diễn ra nhưng không kèm theo tiền. Những cành hoa dại mọc ven sông rạch thường được hái và sử dụng để tặng nghệ sĩ.
Việc tặng bông ở miền Tây thể hiện sự giản dị và mộc mạc, phù hợp với cuộc sống bình dị của người dân nơi đây. Những buổi đờn ca tài tử diễn ra trong không khí ấm cúng, thân thiện, nơi mà nghệ sĩ và khán giả đều cảm nhận được sự gần gũi và gắn kết.
Việc tặng bông trong đờn ca tài tử đã phát triển thành một phong tục mới sau năm 1975. Dù có những ý kiến trái chiều về tác động của nó, việc tặng bông vẫn mang ý nghĩa tôn trọng và tri ân đối với nghệ sĩ. Sự khác biệt trong cách thức tặng bông giữa các vùng miền và trong cộng đồng hải ngoại đã tạo nên những nét đặc trưng và phong phú cho văn hóa đờn ca tài tử.
Tặng bông có gắn tiền tuy đã làm mất đi một phần tinh thần “tri kỷ tri âm” và sự tự nhiên của đờn ca tài tử, nhưng nó cũng mang lại nhiều giá trị tích cực, giúp duy trì và phát triển nghệ thuật này. Việc tặng bông không kèm tiền ở một số nơi như Tây Ninh đã chứng minh rằng, sự tôn trọng và động viên không nhất thiết phải đi kèm với vật chất, mà có thể xuất phát từ lòng yêu nghệ thuật và tình cảm chân thành của khán giả.
Trong bối cảnh hiện nay, việc duy trì và phát triển đờn ca tài tử đòi hỏi sự nỗ lực và sáng tạo của cả nghệ sĩ và khán giả. Tặng bông, dù kèm tiền hay không, vẫn là một hình thức tri ân và tôn vinh nghệ thuật, góp phần bảo tồn và phát triển một di sản văn hóa.
Tác giả: Ngành Mai