Hằng năm, hễ cứ gần tới Giáng Sinh Sài Gòn lại trở lạnh. Cái lạnh khô và se, không buốt như ở miền Bắc và Trung bộ. Có năm lạnh nhiều cũng có năm lạnh ít. Với dân Sài Gòn, đặc biệt là phái nữ, đây cũng là dịp hiếm có để khoe trang phục xứ lạnh, những chiếc áo ấm đẹp, đủ kiểu dáng, màu sắc, sắm về nhiều khi khá đắt tiền, nhưng chỉ biết cất vào xó tủ quanh năm không dùng tới. Và quả thực là đẹp thiệt vì ra đường thấy lạ mắt, cứ tưởng như đang ở một xứ lạnh nào đó bên trời Tây. Rồi tới nơi làm việc, đây đó bỗng xuất hiện những bộ cánh lịch sự không khác gì các nhân vật trong phim Hàn Quốc.
Sài Gòn ồn ào, xe cộ chật cứng đông đúc, nóng nực và ngộp thở quanh năm, nay bỗng nhiên được cái lạnh nhất thời trời cho xoa dịu đi phần nào. Nhiều người ước ao phải chi Sài Gòn cứ…như thế này mãi! Nhưng rồi cái món “quà Giáng Sinh” này cũng sẽ nhanh chóng qua đi, vì một mùa nắng nóng đang ở trước mặt, trước và sau Tết Nguyên Đán. Và thực tế cho thấy hễ cứ nay lạnh bao nhiêu thì rồi sẽ nóng bấy nhiêu. Cũng như mưa và nắng vậy.
Dẫu sao, so với các vùng khác trong nước, cái nóng hay lạnh ở Sài Gòn vẫn có chừng mực, không “cực đoan” như Huế, Hà Nội hay một số nơi khác ở cực Bắc, với những cái nóng cháy da khô thịt của gió Lào hay cái lạnh buốt giá thấu xương của gió bấc Đông Bắc. Sài Gòn là xứ quanh năm chỉ có hai mùa mưa nắng, mưa thuận gió hòa, thời tiết khá bình dị và đơn giản. Bình dị và đơn giản như bản chất hiền hòa của con người Nam Bộ xưa vậy.
Chỉ ngày xưa thôi nhé, bởi nay, trước mắt, cư dân đang có những đổi thay cả về cơ cấu lẫn bản chất, đặc biệt từ phía dân nhập cư. Nhưng nhìn xa hơn, vài chục, vài trăm năm nữa, thời tiết và khí hậu thuận hòa nơi đây có thể sẽ dần dần tác động vào bản chất của cư dân sống trên đó. Hy vọng là như vậy, dù rất mong manh. Và người Sài Gòn lúc đó sẽ trở lại với bản chất hiền hòa, giản dị và chân thật vốn có của người Sài Gòn xưa.
Sài Gòn lạnh cũng nhắc nhở với cộng đồng những phận đời vô gia cư, không nơi nương tựa, không có manh áo đủ để che thân, nói chi tới áo lạnh, áo ấm. Sài Gòn là như vậy, từ xưa cho tới nay, thời nào cũng có hai cuộc sống đối nghịch: kẻ ăn không hết, người lần không ra, kẻ chăn êm nệm ấm, người ngủ bờ ngủ bụi. Tình cảnh ấy nay còn cực đoan gấp bội khi mà hố sâu ngăn cách giữa giàu nghèo ngày càng phình rộng thêm ra và chưa có dấu hiệu dừng lại. Khốn khổ hơn nữa là trong bối cảnh xã hội ta hiện nay, một bộ phận không hề nhỏ con người đang trở nên cực kỳ vô cảm và ích kỷ, sống chết mặc bay. Thậm chí cứ sẵn sàng đạp lên nhau để sống, bất kể tình đồng loại và nghĩa đồng bào.
Sài Gòn lạnh đi kèm với không khí Noel và Tết Dương lịch rộn ràng cũng là món quà cho giới trẻ thanh thiếu niên. Họ không hẵn là tín đồ Cơ Đốc giáo, không mộ đạo, “không tin có Chúa ở trên cao”, có thể họ là lương giáo hay phật giáo, nhưng với tấm lòng vô tư rộng mở của tuổi trẻ, họ cùng hòa niềm vui chung với người Ky-tô giáo, hòa chung nỗi vui của cộng đồng trong ngày Chúa giáng sinh và năm mới Dương lịch. Tuổi trẻ là vậy, họ vô tư. Và nhiều lúc quá vô tư mà họ trở thành vô tình: vô tình trước những nỗi đau và bất hạnh của người khác, vô tình trước dòng lịch sử và thời cuộc, nghĩa là vô tình trước chính tương lai của họ.
Sài Gòn trở lạnh cũng báo trước một mùa Tết Nguyên Đán cổ truyền lấp ló ở phía trước, giai đoạn chạy nước rút của công việc cuối năm để kiếm tiền về quê, kiếm tiền để có được một ngày Tết đoàn tụ đầm ấm và tương đối đầy đủ bên gia đình của những người xa quê trở về. Chuyện vé tàu vé xe lại bắt đầu trở thành vấn đề lo toan muôn thuở. Rồi chuyện của những người sống nhờ ba ngày Tết, trong đó có nghề trồng hoa quả đang sắp sửa đến mùa thu hoạch, lo nơm nớp với thời tiết bất thường có thể xảy ra. Tất cả tạo ra một nhịp sống đua chen khẩn trương của cư dân thể hiện qua những đường phố đông đặc cả xe và người vào dịp này.
Sài Gòn trở lạnh là thế. Đó là thời khắc đầy ắp những cảm xúc mông lung, tản mạn. Thời khắc để con người nhìn lại tôn giáo và đức tin, nhìn lại cộng đồng với những niềm vui và nỗi buồn xen lẫn. Đôi khi nó khơi gợi con người hoài niệm về những mùa Noel cũ, với những hình ảnh cũ đã vang bóng một thời. Cái lạnh sẽ gấp đôi nếu như người ta cảm thấy cô đơn, cô đơn giữa người thân, bạn bè, đồng loại và cô đơn cả trong tình người… May thay, Sài Gòn lạnh không giống với Hà Nội lạnh, cũng không giống với cái lạnh xứ Huế vì dù sao, nó cũng sẽ chóng qua đi…
Thảo Nguyên