Ông Tô Văn Lai – sáng lập của hãng băng dĩa Thúy Nga (thành lập ở Sài Gòn) và trung tâm Thúy Nga Paris (thành lập tại Pháp), đã vừa qua đời trưa ngày 19/7/2022 (giờ địa phương) tại Hoa Kỳ, sau thời gian dài nằm viện vì tuổi cao sức yếu.
Con gái của ông là cô Tô Ngọc Thủy (giám đốc trung tâm Thúy Nga) nói rằng ông bị suy tim, rồi nhiễm trùng máu, ở trong bệnh viện khá lâu trước khi được đưa về nhà và ra đi trong bình thản.
Ông Tô Văn Lai (tên Mỹ là To Lai Peter) sinh ngày 11/5/1937 tại Sài Gòn, từng là giáo sư trung học ở Mỹ Tho sau khi lấy bằng triết học ở Đại học sư phạm Đà Lạt. Cho đến cuối đời, ông vẫn được người thân và bạn bè kính trọng gọi bằng danh xưng là giáo sư. Tại trường nữ sinh ở Mỹ Tho nơi ông Lai dạy thời thập niên 1960 có chương trình văn nghệ phát thanh học đường hàng tuần, ông là người phụ trách chọn nhạc, từ đó đã phát triển được đam mê trong lĩnh vực tâm nhạc, là tiền đề cho sự hình thành của hãng băng Thúy Nga được thành lập sau đó.
Trung tâm Thúy Nga hiện nay có tiền thân là hãng băng nhạc Thúy Nga đã được thành lập ở Sài Gòn từ đầu thập niên 1970, với cửa hiệu đầu tiên nằm trong Thương xá Tam Đa (Crystal Palace) ở khu đường Nguyễn Trung Trực – Công Lý – Lê Lợi.
Sáng lập ra trung tâm Thúy Nga là vợ chồng ông Tô Văn Lai và bà Thúy. Khi đó ông bà Tô Văn Lai đã thuê một cửa hiệu nhỏ ở Thương xá Tam Đa để bán những cuốn băng đầu tiên mà trung tâm Thúy Nga sản xuất. Thúy Nga là ghép từ tên của bà Thúy và một người bạn tên Nga. Sau này người ta gọi bà Thúy thành tên Thúy Nga.
Theo ca sĩ Thanh Tuyền kể lại thì băng nhạc đầu tiên mà trung tâm Thúy Nga sản xuất chính là băng magetic Thanh Tuyền 1 – Tiếng Hát Thanh Tuyền năm 1971. Cũng vì Thanh Tuyền hợp tác với trung tâm Thúy Nga để thực hiện băng nhạc này mà cô bị thầy là Nguyễn Văn Đông giận 1 thời gian.
Click để nghe băng nhạc Thanh Tuyền 1
Sau đó trung tâm Thúy Nga có sản xuất 1 số cuốn băng khác của Khánh Ly, và đặc biệt là băng nhạc Thái Thanh Selection với những ca khúc gắn liền với tên tuổi của danh ca này.
Click để nghe băng nhạc Thái Thanh Selection
Tuy sản xuất được 1 vài băng nhạc đạt được doanh số tương đối lớn, nhưng trung tâm Thúy Nga trước 1975 không có nhiều tiếng tăm như các hãng khác: Sóng Nhạc, Việt Nam, Sơn Ca, Continental, Shotguns…
Năm 1975, chính quyền Sài Gòn sụp đổ, Trung tâm Thúy Nga ngưng hoạt động, gia đình ông Tô Văn Lai sang Pháp vào cuối năm 1976.
Ông Tô Văn Lai nói rằng sau 1975 ở miền Nam có quan điểm giáo dục mới nên ông phải rời bỏ ngành sư phạm, giáo chức ở Mỹ Tho, hơn 1 năm sau đó may mắn được tòa Lãnh sự Pháp tại Sài Gòn cấp giấy hồi hương nhờ có quốc tịch Pháp từ thời cha ông để lại. Khi sang Pháp, ông Lai và vợ là và Thúy mang theo được tất cả số băng dĩa nhạc mà họ có.
Ban đầu ông Lai mưu sinh bằng việc đi bơm xăng, vợ ông là bà Thúy mở một cửa hàng băng đĩa nhỏ trong ngõ hẹp ở Paris và bắt đầu lại nghề băng đĩa bằng việc in sang các băng cũ một cách thủ công để đem đi bán, rồi sau đó mới tự sản xuất các chương trình ca nhạc. Họ có 2 người con, ngoài Tô Ngọc Thủy là giám đốc Thúy Nga iện nay, còn có người con trai tên Tô Ngọc Kim.
Ông Tô Văn Lai làm công việc bơm xăng trong gần 5 năm liền để tích cóp tiền bạc. Sau khi tạm đủ tiền, năm 1980, ông đến gặp công ty phát thanh truyền hình tại Pháp là Euro Media Production để nhờ quay băng video Paris by Night đầu tiên. Đến 3 năm sau, ông bà Tô Văn Lai mới đủ tiền làm cuốn Paris by Night thứ hai.
Lúc đó các chương trình Paris By Night được sản xuất và phát hành tại Paris, nội dung là những tuồng cải lương, sau đó mới dần phát triển thành những chương trình ca nhạc kịch múa tổng hợp như được biết sau này.
Sản phẩm thành công nhất của Thúy Nga là loạt chương trình ca nhạc Paris by Night, là chương trình theo thể loại “đại nhạc hội” bao gồm hầu hết các thể loại tân nhạc, nhạc vàng, cổ nhạc, múa, sau bổ túc thêm hài kịch, phóng sự, nhạc chủ đề…
Ở thời kỳ đỉnh cao là cuối thập niên 1990, đầu thập niên 2000, mỗi năm trung tâm Thúy Nga phát hành đến 5 chương trình Paris By Night. Tuy nhiên thời gian sau này, tình hình băng đĩa lậu phức tạp, cộng với sự phát triển của công nghệ, các chương trình DVD bị tải lậu lên internet nên doanh số bán đĩa của Thúy Nga sụt giảm nghiêm trọng, trung tâm này đã nhiều lần ngấp nghé phải đóng cửa hồi đầu thập niên 2010. Tuy nhiên trung tâm này vẫn gắng gượng và còn tồn tại cho đến ngày nay.
Một chương trình kỳ công như Paris By Night có thể tốn hằng triệu đô chi phí sản xuất, nhưng lợi nhuận khó bù đắp làm nên hầu hết các trung tâm âm nhạc tại hải ngoại phải ngưng hoạt động. Hiện tại chỉ còn lại duy nhất Trung tâm Thúy Nga còn tổ chức đại nhạc hội hàng năm, sau khi trung tâm Asia gần như đã đóng cửa, trước đó là Vân Sơn, Hollywood Night cũng đã ngưng hoạt động.
Hiện nay, ngoài việc duy trì tổ chức đại nhạc hội và thu tiền bằng cách bán vé, bán dĩa nhạc, trung tâm Thúy Nga còn bắt kịp xu thế công nghệ bằng cách tải các chương trình Paris By Night lên YouTube để công chúng được xem miễn phí ở khắp thế giới, và trung tâm Thúy Nga có được 1 phần doanh thu quảng cáo từ YouTube, có thể tái đầu tư sản phẩm âm nhạc. Hiện tại trung tâm Thúy Nga duy trì thường xuyên việc sản xuất mini show phát trên YouTube mang tên Music Box.
Một số hình ảnh khác của ông Tô Văn Lai, nhà sáng lập trung tâm Thúy Nga:
Đông Kha