Trúc Phương, tên thật là Nguyễn Thiên Lộc (1933 – 1995) là một nhạc sĩ nhạc vàng nổi tiếng tại miền Nam Việt Nam trước ngày 30 tháng 4 năm 1975.
Trúc Phương sinh năm 1933 tại xã Mỹ Hoà, quận Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh, một xứ chùa tháp ở hạ lưu sông Cửu Long, miền Nam Việt Nam. Ông sinh hoạt văn nghệ tại Ty Thông tin tỉnh Vĩnh Bình cuối thập niên 1950 trong một thời gian ngắn rồi lên Sài Gòn. Trúc Phương bắt đầu học nhạc ở lớp nhạc của nhạc sĩ Trịnh Hưng chung với Đỗ Lễ, Thanh Thúy, Ánh Tuyết…và lập nghiệp luôn ở đó. Bản nhạc đầu tay của Trúc Phương là bản Chiều cuối tuần và Nửa đêm ngoài phố viết vào cuối thập niên 1950. Bản nhạc Tàu đêm năm cũ của Trúc Phương được viết vào đầu 1960, tặng cho những người sĩ quan phải đi xa nhà vì lúc đó chính quyền Ngô Đình Diệm có sắc lệnh hoán chuyển công tác sĩ quan, công chức miền Nam ra miền Trung và ngược lại.
Trúc Phương có một số lượng sáng tác trên 65 bài hát, được biết đến từ những năm cuối thập niên 1950 và được phổ biến nhiều trong suốt thập niên 1960 và sau này tại hải ngoại như: Nửa đêm ngoài phố, Buồn trong kỷ niệm, Thói đời, Hai lối mộng, Kẻ ở miền xa… Sau 1975, Trúc Phương vẫn còn sáng tác thêm một số bài nói về tình yêu cây lá, tình yêu quê hương nhưng hầu hết ca khúc này, như ông xác nhận, không thành công lắm, chỉ với lý do: Ông không còn cảm hứng dồi dào như những bài tình ca đã được đón nhận từ trước 1975. Nhiều ca sĩ nổi tiếng nhờ trình bày những tác phẩm của ông như Thanh Thúy, Chế Linh…
Năm 1975, Trúc Phương không di tản và sống tại Sài Gòn. Ông vượt biên lần đầu năm 1976 nhưng không thành công, do vậy bị tịch thu nhà số 301 Lý Thường Kiệt, Quận 11. Những năm sau đó, ông đã nhiều lần vượt biên, nhiều lần bị bắt. Lúc ra tù, vợ con li tán, ông sống không nhà cửa, không giấy tờ tuỳ thân. Khoảng giữa năm 1985, ông được nhận vào công tác tại Hội Văn nghệ Cửu Long và được cấp một căn phòng tại số 6 Hưng Ðạo Vương, thị xã Vĩnh Long để ở. Không lâu sau, ông trở về sống ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Xin cám ơn đời là ca khúc cuối cùng Trúc Phương viết tháng 3/1995. Lời ca khúc này có thể coi như những tâm tình, uẩn khúc nhất của chính tác giả mà Trúc Phương muốn gửi lại cho đời lần sau chót. Ngoài ra, trong dịp này ông còn tặng nữ ca sĩ Thanh Thúy về thăm ông 4 câu thơ:
Nếu biết tình mình không trọn vẹn
Xin người về sắp sẵn thương đau
Ngày mai còn có gặp nhau
Nhớ đừng ngoảnh mặt cúi đầu làm ngơ…
Suốt hai mươi năm (1975-1995) nhiều ca sĩ, trung tâm ca nhạc hải ngoại đã thu thanh, thu hình những bài hát của Trúc Phương nhưng hầu như không ai biết rằng ông đang sống âm thầm, ngày lang thang hè phố, đêm ngủ trên manh chiếu thuê ở bến xe rồi qua đời vì bệnh sưng phổi trong cảnh bi đát, cô đơn trên căn gác trọ tồi tàn ở quận 11, thành phố Hồ Chí Minh. Ông mất ngày 18 tháng 9 năm 1995, được lối xóm an táng tại nghĩa trang Lái Thiêu.
Lúc Trúc Phương mất, nhạc sĩ Nhật Ngân (lúc này đang ở Hoa Kỳ) có viết tặng Trúc Phương bài Gửi người về cát bụi với lời nhạc có nhắc tên một số bài hát của Trúc Phương.
Ca khúc phổ thông
24 giờ phép
Ai cho tôi tình yêu
Bông cỏ may
Bóng nhỏ đường chiều
Buồn trong kỷ niệm
Chàng trai si tình (Có buồn nào buồn hơn)
Chắp tay lạy người
Chiều cuối tuần
Chiều làng em
Chín dòng sông hò hẹn
Chuyện chúng mình
Chuyện ngày xưa
Con đường mang tên em
Để trả lời một câu hỏi (Viết thư tình)
Đêm gác trọ
Đêm tâm sự
Đêm Việt Nam
Đò chiều
Đôi mắt người xưa
Đường chiều cao nguyên
Hai chuyến tàu đêm
Hai lối mộng
Hình bóng cũ
Kẻ ở miền xa
Lời ca nữ
Mắt em buồn
Một người đi xa
Mưa nửa đêm
Mười đầu ngón tay
Ngỏ ý
Người nhập cuộc
Người xa về thành phố
Người xóm cũ
Những lời này cho em
Nửa đêm ngoài phố
Sau lưng kỷ niệm
Siết chặt bàn tay
Tàu đêm năm cũ
Thói đời
Thư gửi người miền xa
Tình đêm phố cũ
Tình người chiến binh
Tình thắm duyên quê
Tình thương mái lá
Tình yêu trong mắt một người
Trả nhau ngày tháng cũ
Trên bốn vùng chiến thuật
Trước mặt tình yêu (Lại chuyện chúng mình)
Tôi thương tôi
Tự tình trong đêm
Tuổi tình yêu
Xin cám ơn đời
Sau 1975, Trúc Phương có về Trà Vinh và một số nơi khác. Thời gian này ông có sáng tác một số ca khúc và tặng bản thảo do chính tay ông viết cho một số bạn bè. Một số bài đó là:
Chiều phố huyện
Hoa sách về xa
Mắt chân dung để lại [Ghi chú 6]
Trà Vinh trong những tình mật ngọt
Về An Quảng Hữu