Có thể xem nhạc sĩ Ngô Thụy Miên là một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của miền Nam trước năm 1975, nhưng cuộc đời của ông thì lại không có mấy người yêu nhạc được tường tận, có lẽ bởi vì nhạc sĩ Ngô Thụy Miên ít hứng thú với đám đông và sống kín tiếng. Vì vậy, cũng không nhiều người biết được rằng nguồn cảm hứng lớn nhất trong sự nghiệp sáng tác của Ngô Thụy Miên chính là người vợ thủy chung Đoàn Thanh Vân.
Nhạc sĩ Ngô Thụy Miên sinh năm 1948 tại Hải Phòng, là nhạc sĩ trẻ nhất trong số 5 tên tuổi tiêu biểu của dòng nhạc trữ tình thập niên 1960, bên cạnh Từ Công Phụng, Vũ Thành An, Trịnh Công Sơn và Lê Uyên Phương.
Trong nền âm nhạc Việt Nam, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên là người hiếm hoi chỉ dành cả cuộc đời sáng tác chỉ để viết nhạc tình ca. Ông nói:
“Từ bao nhiêu năm nay tôi chỉ viết tình ca vì thấy thích hợp với con người, với cá tính của mình, và cũng vì tình yêu mãi mãi vẫn là một đề tài muôn thuở cho người nghệ sĩ sáng tác. Các chủ đề Tình Yêu, Thân Phận, và Quê Hương đã được khai triển rộng rãi trong nhiều thập niên vừa qua với bao nhiêu tác giả và tác phẩm. Được biết đến như một người viết tình ca (đôi lứa) cũng đã là quá đủ cho tôi rồi”.
Hơn nữa tôi không cảm thấy mình muốn viết về những đề tài đó, cho nên tôi chỉ viết về tình ca không mà thôi”.
Có lần nhạc sĩ đã thổ lộ về những bóng hồng trong các bài tình ca của mình, như là cô gái tên Minh Ngọc trong 2 ca khúc Giáng Ngọc và Dấu Tình Sầu. Tuy nhiên hầu hết những bài tình ca Ngô Thụy Miên đều là dành cho Đoàn Thanh Vân, là người tình, tri kỷ và cũng là người vợ thủy chung suốt đời của ông. Đoàn Thanh Vân chính là ái nữ của tài tử nổi tiếng Đoàn Châu Mậu của điện ảnh Sài Gòn thập niên 1960. Chị của Thanh Vân là ca sĩ Đoàn Thanh Tuyền chuyên hát nhạc trẻ trước 1975.
Ca khúc được xem là đầu tay của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên viết năm 17 tuổi là Chiều Nay Không Có Em, như là một lời tỏ tình đến Đoàn Thanh Vân:
Chiều nay mình lang thang trên phố dài
Không có em ai chung bước dỗi nhau giận hờn
Không có em đường xưa giăng mắc mây trôi
Chiều nào hai đứa chung đôi.
Lặng nhìn mùa thu lá rơi.
CLick để nghe Sĩ Phú hát Chiều Nay Không Có Em
Bài hát này có ca từ đằm thắm thiết tha như là lời tình của sứ giả tình yêu. Nhạc sĩ đã nhắc đến “giăng mắc mây trôi” như là nhắc đến tên của người tình (Mây – Vân), là hình bóng cứ mãi hoài giăng mắc trong tâm trí của cậu học trò 17 tuổi.
Một ca khúc nổi tiếng khác của Ngô Thụy Miên có mang thấp thoáng bóng dáng người tình, với những lời hát ca tụng tình yêu, ca tụng người thiếu nữ trong bài hát Mùa Thu Cho Em. Cũng như trong Chiều Nay Không Có Em, trong bài hát này chàng nhạc sĩ đã khéo léo lồng tên người yêu vào lời nhạc, “mây xanh” cũng có nghĩa là Thanh Vân:
“Nắng úa dệt mi em
Và MÂY XANH thay tóc rối
Nhạt môi môi em thơm nồng
Tình yêu vương vương má hồng
Sẽ hát bài cho em, và ru em yên giấc tối
Ngày mai khi mưa ngang lưng đồi
Chờ em, anh nghe mùa thu tới”.
Click để nghe Ngọc Lan hát Mùa Thu Cho Em
Ngô Thụy Miên từng nói rằng:“Tôi không viết nhạc để sống, nhưng sống để viết nhạc”, cho thấy rằng ông chỉ sáng tác dành cho những cảm xúc thật của mình mà không quan tâm nhiều đến mục đích thương mại. Ngoài sáng tác nhạc, Ngô Thụy Miên còn có nghề ổn định khác là kiếm soát viên không lưu, sau đó là chuyên viên ngành điện toán, nên không phải lo lắng nhiều đến sinh kế, không phải viết theo đơn đặt hàng, không chịu sự hối thúc của một ai, Ngô Thụy Miên dường như thoát ra được những sự gò bó khi sáng tác như những nhạc sĩ cùng thời. Vì vậy có thể thấy rằng nhạc của ông luôn dạt dào cảm xúc, có sức sống bền bỉ cùng thời gian, đều là những bài hát viết về chuyện tình và tình cảm thật sự của người nhạc sĩ.
Chuyện tình Ngô Thụy Miên và Đoàn Thanh Vân không hoàn toàn suôn sẻ, đã bị ngắt quãng một thời gian rồi mới được tái hợp. Họ đính hôn năm 1973, sau đó chờ Thanh Vân tốt nghiệp đại học sẽ làm đám cưới. Nhưng biến cố năm 1975 đã làm đảo lộn mọi dự định. Đoàn Thanh Vân theo gia đình đi di tản, còn Ngô Thuỵ Miên vẫn ở lại Sài Gòn. Niềm thương nhớ người yêu đã ở bên kia bờ đại dương đã trở thành nguồn cảm xúc để ông viết:
Em nhé khi nào chợt nhớ mùa xuân
Nhớ lá thư xanh và chuyện tình hồng
Nhớ nắng hanh vàng nhuộm áo Hà Đông
Anh ở nơi này vẫn luôn chờ mong…
Đó là lời ca trong tình khúc duy nhất mà Ngô Thuỵ Miên viết tại Sài Gòn sau năm 1975 mang tên Em Còn Nhớ Mùa Xuân, với lời khẳng định: Anh ở nơi này vẫn luôn chờ mong...
Click để nghe bài hát Em Còn Nhớ Mùa Xuân – Sĩ Phú
Nhạc sĩ đã nói về ca khúc này như sau: “Một sáng tác mà tôi rất yêu quí, có mang một chút hình ảnh thời sự, đó là bài “Em Còn Nhớ Mùa Xuân”. Đó là tình khúc duy nhất tôi đã viết ở Sài Gòn sau tháng 4-1975 trong nỗi nhớ người bạn gái đã ra đi, và giữa những biến chuyển xảy ra quanh mình trong những ngày tháng đó. Bản nhạc nhắc đến những kỷ niệm đẹp của chúng tôi trong bối cảnh của một thời thơ mộng”.
Nhạc sĩ cũng nói về quan điểm của mình về tình yêu như sau:
“Tình yêu đối với tôi dù sung sướng hay khổ đau cũng là một điều rất thiêng liêng. Yêu không có nghĩa là phải chiếm hữu cho riêng mình, yêu là cho tận cùng, là chấp nhận hết những buồn vui, khổ hận để mang lại hạnh phúc cho người yêu. Yêu cũng là tha thứ cho những vấp ngã của người và của chính mình. Đó chính là cái nét riêng biệt của tình ca Ngô Thụy Miên”.
Ở lại Sài Gòn trong 3 năm, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên chỉ biết tưởng tượng về những hành trình của người yêu nơi xứ người qua lời hát:
Những thành phố em sẽ đi qua
Đây Ba-Lê, đây Luân Đôn, đây Vienne
Nhưng có đâu bằng Sàigòn hôm qua
Nhưng có đâu bằng Sàigòn mai sau
Em có mơ ngày hát câu hồi hương… (Em Còn Nhớ Mùa Xuân)
Có lẽ là khi đã biết chắc rằng người yêu sẽ không thể nào “hồi hương” được nữa, nhạc Ngô Thụy Miên đã tìm đường ra đi, vừa là để tìm cuộc sống mới, vừa là nuôi hy vọng được gặp lại Thanh Vân.
Năm 1978, Ngô Thụy Miên sang được đến đảo Bidong – Mã Lai và ở đây 6 tháng trước khi được bảo lãnh cho sang Montréal (Canada) vào tháng 4 năm 1979. Khi đó, Đoàn Thanh Vân từ San Diego – Mỹ, được tin người yêu đã đến được Canada, cô đã bay sang gặp người yêu và cùng nhau nối lại cuộc tình dang dở hơn 10 năm. Họ kết hôn ngay trong năm 1979. Được trùng phùng hạnh phúc sau những cách biệt, Ngô Thụy Miên đã viết ca khúc Em Về Mùa Thu đánh dấu ngày nên duyên chồng vợ:
“Ô hay mùa thu lại về cho mình giăng hẹn hò
Gọi tên nhau khi chiều đến
Mây thu vấn vương đan ngập lối đi
Ái ân theo hồn vút cao
Vết mơ tình xõa tay mềm”
Click để nghe Em Về Mùa Thu
Có thể thấy khi nào viết nhạc ca tụng tình yêu, Ngô Thụy Miên đều cóu nhắc đến Mùa Thu lãng mạn, như trong Chiều Nay Không Có Em, Mùa Thu Cho Em, Mắt Biếc, Mắt Thu, Thu Trong Mắt Em…
Khi nói về những mùa thu trong âm nhạc, Ngô Thụy Miên cho biết:
“Tôi sinh ra tại Hải Phòng, một thành phố ở miền Bắc, cũng là nơi sinh trưởng của 2 người nhạc sĩ tôi yêu quí nhất, Văn Cao và Đoàn Chuẩn. Nếu Văn Cao là người nhạc sĩ tôi quí trọng nhất, không phải chỉ về những đóng góp của ông vào vườn hoa âm nhạc, mà còn về tác phong, đời sống cá nhân ông, còn với Đoàn Chuẩn là người tôi yêu thích nhất với những tình khúc bất hủ, và những đóng góp lớn lao của ông vào việc tạo dựng một dòng nhạc tình tự, lãng mạn nhất của nền tân nhạc Việt Nam. Qua Đoàn Chuẩn, tôi đã yêu mùa Thu, đã sáng tác nhiều nhạc phẩm về mùa Thu, và vẫn mơ một ngày nào đó sẽ có dịp trở về thăm mùa Thu của ông…”
Thời gian sau đó, vợ chồng Ngô Thụy Miên – Đoàn Thanh Vân chuyển đến định cư ở nơi có khá ít người Việt sinh sống là thành phố Olympia, tiểu bang Washington, là một thành phố hiền hòa, rồi cùng nhau sống hạnh phúc trong một nếp sống bình yên và khá kín tiếng.
Cho đến nay ở tuổi ngoài 70, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên vẫn sống êm đềm bên người vợ thủy chung Đoàn Thanh Vân, đi đâu cũng có nhau. Họ đã đi du lịch rất nhiều nơi trên thế giới, có một lần Ngô Thụy Miên dừng chân đến một nước Đông Nam Á, chỉ còn một bước nữa thôi là về đến quê nhà, nhưng bước chân phiêu linh sao vẫn nặng nề và quê xưa vẫn xa vời vợi.
Đông Kha – nhacxua.vn biên soạn