Làng tôi có cây đa cao ngất từng xanh
Có sông sâu lờ lững vờn quanh êm xuôi về Nam
Làng tôi bao mái tranh san sát kề nhau
Bóng tre ru bên mấy hàng cau đồng quê mơ màng…
Click để nghe Duy Khánh hát Làng Tôi của Chung Quân
Đó là những giai điệu êm đềm của bài hát bất tử về quê hương đã đi vào tâm thức của biết bao nhiêu thế hệ – bài hát Làng Tôi của nhạc sĩ Chung Quân đã có tuổi đời gần 70 năm. Sau này nhạc sĩ Chung Quân là một giáo sư dạy âm nhạc danh tiếng, đào tạo ra được nhiều thế hệ nhạc sĩ nổi tiếng sau này như Vũ Thành An, Ngô Thụy Miên, Đức Huy…, Mặc dù nhạc sĩ Chung Quân có sáng tác thêm một số ca khúc nhưng không có được thêm được tác phẩm nào khác nổi tiếng như bài Làng Tôi.
Ca khúc Làng Tôi được sáng tác khoảng năm 1950. Thời điểm đó đoàn hát Kim Chung nổi tiếng của ông bầu Trần Viết Long ở Hà Nội lần đầu tiên có kế hoạch thực hiện bộ phim nhựa mang tên là Kiếp Hoa. Cho đến nay, cuốn phim nhựa này đi vào lịch sử điện ảnh Việt Nam khi được xem là cuốn phim có thoại đầu tiên do người Việt Nam thực hiện.
Để cho bộ phim thêm phần hấp dẫn, trang trọng và gây ấn tượng với công chúng, công ty điện ảnh Kim Chung đã tổ chức một cuộc thi sáng tác bài hát để làm nền cho phim với giải thưởng rất hấp dẫn bằng hiện kim, với đề tài sáng tác là ca khúc nói về quê hương và con người Việt Nam.
Cuộc thi được tổ chức rộng rãi trong công chúng, không phân biệt tuổi tác, chuyên nghiệp hay nghiệp dư… Đã có nhiều nhạc sĩ tên tuổi cùng một số những người mới thành danh trong làng nhạc thời đó tham gia.
Sau nhiều vòng chấm điểm, ban giám khảo đã mất khá nhiều thời gian bàn bạc, nhận xét rồi cân nhắc để đưa ra sự chọn lựa. Cuối cùng, Ban tổ chức đã công bố tác phẩm duy nhất đạt giải là bài hát “Làng Tôi” của nhạc sĩ Chung Quân.
Bản nhạc Làng Tôi được chọn vì nó mang hơi thở của một vùng quê yên bình, lời lẽ cũng mộc mạc, dung dị thấm đẫm tình cảm của người dân Việt Nam. Nhờ giai điệu du dương, thắm thiết tình người và tình quê mà trong tâm tưởng ai ai cũng có, nên bài hát Làng Tôi được sống mãi cùng năm tháng suốt gần 7 thập kỷ qua. Thành công quá lớn thì khi còn quá nhỏ nên dù sau này nhạc sĩ Chung Quân có sáng tác thêm nhiều ca khúc nữa nhưng đều không vượt qua được cái bóng quá lớn này, nên nhắc đến cái tên Chung Quân, người ta chỉ còn nhớ đến Làng Tôi mà thôi.
Nhiều nhạc sĩ tên tuổi và giới văn nghệ thời đó có hơi ngỡ ngàng, nhưng mọi người đều công nhận bản nhạc Làng Tôi xứng đáng được nhận giải thưởng vinh dự đó.
Quê tôi chìm chân trời mờ sương
Quê tôi là bao nguồn yêu thương
Quê tôi là bao nhớ nhung se buồn
Là bao vấn vương tâm hồn người bốn phương.
Bản Làng Tôi đã giành được giải của công ty điện ảnh, đoàn cải lương Kim Chung ở Hà Nội để làm bản nhạc nền cho phim Kiếp Hoa.
Như Quỳnh hát Làng Tôi trên Paris By Night
Nhạ sĩ Chung Quân tên thật là Nguyễn Đức Tiến, sinh năm 1926 tại Hà Nội. Từ năm 1954, nhạc sĩ Chung Quân cùng gia đình di cư vào Nam, định cư ở vùng Khánh Hội. Nhờ đã từng học sư phạm chuyên ngành về nhạc, cộng với danh tiếng của bài hát Làng Tôi nên dù mới được 18 tuổi, ông được nhận vào dạy môn nhạc tại hai trường trung học nổi tiếng là Chu Văn An và Nguyễn Trãi.
Thời gian giảng dạy ở trường Nguyễn Trãi, Chung Quân là thầy dạy nhạc của nhiều nhạc sĩ nổi tiếng sau này như Ngô Thụy Miên, Vũ Thành An, Đức Huy, Nam Lộc…
Trong một bài viết của tác giả Phan Văn Thanh, có nhắc đến một giai thoại thú vị liên quan đến nhạc sĩ Chung Quân thời kỳ đi dạy học ở Sài Gòn, như sau:
Trường Nguyễn Trãi năm ấy có cậu học trò nghèo nên buổi trưa thường không về nhà mà nghỉ lại ở trường, cùng bữa ăn trưa là gói xôi mà mẹ cậu đã mua cho cậu đem theo từ sáng sớm. Thay vì nghỉ trưa, cậu học trò đó lại tha thẩn trong trường để rồi lắng nghe được câu chuyện tranh cãi giữa hai người thầy.
Trong một căn phòng, tiếng của vị giáo sư Hà Đạo Hạnh (cử nhân toán) đang ầm ĩ nói với nhạc sĩ Chung Quân:
– Trình độ học vấn của anh chỉ đáng là học trò của tôi thôi. Việc anh được dạy chung với những giáo sư như chúng tôi là một vinh dự cho anh, anh có biết điều đó không?
– Nhưng thưa giáo sư, nếu hỏi công chúng có biết nhạc sĩ Chung Quân là ai không? Thì chắc chắn nhiều người biết đó là tác giả của bản nhạc Làng Tôi. Còn như hỏi họ, có biết giáo sư Hà Đạo Hạnh là ai không? Tôi tin người ta không mấy người biết.
Câu chuyện đang đến hồi hấp dẫn, và cậu học trò cố áp sát tai để chờ nghe tiếp xem Giáo sư Hà Đạo Hạnh trả lời ra sao, bỗng từ phía sau, một bàn tay lạnh lùng của thầy giám thị véo vào tai cậu học trò kéo đi chỗ khác! Và vì thế mà câu chuyện đành dở dang ở đây.
Rồi thời gian trôi qua, tưởng mọi chuyện đã rơi vào quên lãng. Nhưng không, nhạc sĩ Chung Quân đã không chịu bỏ qua dễ dàng như vậy, ông nhất định phải đòi lại món nợ danh dự này. Không công danh thà nát với cỏ cây.
Nhạc sĩ Chung Quân sau đó đã quyết chí tiếp tục con đường kinh sử, ông ghi danh theo học và hoàn thành tú tài toàn phần, sau đó, ông lại tiếp tục việc học để đạt cho kỳ được mảnh bằng Đại học. Cuối cùng, ông đã tốt nghiệp cử nhân văn chương tại Anh quốc.
Nhớ lại câu chuyện ngày xưa, nhạc sĩ Chung Quân sao chép tất cả văn bằng mà mình có được gửi về cho giáo sư Hà Đạo Hạnh kèm theo lời nhắc nhở rất nhẹ nhàng lịch sự:
“Thưa giáo sư Hà Đạo Hạnh, tất cả những gì mà giáo sư làm được thì Chung Quân tôi cũng đã làm được. Còn những gì Chung Quân tôi làm được thì giáo sư đã không làm được”.
Nhạc sĩ Chung Quân đã đòi lại món nợ danh dự năm xưa một cách sòng phẳng bằng ý chí và lòng kiến nhẫn của chính ông. Rất lịch sự, tế nhị mà cũng rất quân tử. Không ồn ào, không gióng trống khua chiêng làm người khác phải ngượng ngùng, mất thể diện. Quả thật, chẳng ai biết trước được chuyện gì xảy ra trong cuộc đời.
Cậu học trò nghe lén câu chuyện ngày xưa sau này cũng theo cái nghề “gõ đầu trẻ”. Ông dạy Trung học đệ nhị cấp (cấp 3) ở miệt dưới tận tỉnh Bạc Liêu. Ngoài công việc dạy học, ông còn làm thêm nghề tay trái là viết báo, viết văn với bút hiệu Thái Phương. Sau 1975, ông nghỉ dạy và chuyển hẳn sang viết báo. Hiện nay, độc giả biết nhiều đến ông với bút danh nhà văn Đoàn Dự.
Đã có lần, nhà văn Đoàn Dự gặp lại thầy cũ là giáo sư Hà Đạo Hạnh và ông có hỏi vị giáo sư:
– Thưa Thầy, sao ngày đó thầy lại nặng lời với Nhạc sĩ Chung Quân thế ạ!
– Hồi ấy tôi có hơi nóng nảy nên đã quá lời
Mọi chuyện rồi cũng qua đi, những người xưa giờ cũng đã trở về cùng cát bụi, nhưng câu chuyện thì sẽ còn mãi như một bài học, một tấm gương về cách đối nhân xử thế của người xưa.
nhacxua.vn biên soạn