Ngọc Lan tên thật là Lê Thanh Lan, có tên Thánh là Maria, sinh ngày 28/12/1956 tại Nha Trang. Cô là người thứ năm trong gia đình có 8 người con, cha của cô, ông Lê Đức Mậu, đã từng phục vụ trong binh chủng Truyền tin. Khi còn ở Việt Nam, cô đã từng theo học ở trường Lý Thường Kiệt, vùng Hốc Môn, ngoại ô Sài Gòn.
Năm 1980 Ngọc Lan vượt biển đến Laemsing, Thái Lan, và sau đó định cư tại Minnesota, Hoa Kỳ. Hai năm sau, cô thực sự bắt đầu sự nghiệp ca hát ở California. Lê Thanh Lan bước vào thế giới ca nhạc với cái tên Ngọc Lan vì tên thật của cô trùng với ca sĩ Thanh Lan đã nổi tiếng từ trước 1975 tại Sài Gòn.
Qua sự giới thiệu của ca sĩ Duy Quang, cô đã hát tại một số quán cà phê nhạc và các buổi biểu diễn văn nghệ nhỏ. Cố ca sĩ Duy Quang đã từng kể lại: “Tôi đã nghe lại một số bài hát của Ngọc Lan và thấy là những bài đó rất tuyệt vời, tôi nghĩ là tôi sẽ không quên được Ngọc Lan trong trái tim của tôi”.
Trong những buổi đầu đi hát hình như Ngọc Lan chỉ nhắm vào mục đích kiếm thêm tiền phụ giúp gia đình đồng thời trang trải việc học hành. Ba đêm cuối tuần đầu tiên trong cuộc đời ca hát tại quán Hoài Hương cô nhận được thù lao $35 nhưng sau một thời gian “hành nghề tay trái” cô đã từng có ý định bỏ nghề ca hát để về phụ gia đình bán hamburger.
Một lý do khác nữa có thể là Ngọc Lan cảm thấy thanh quản của mình không cho phép cô hát nhiều. Có lẽ cũng vì thanh quản “có vấn đề” nên giọng ca của Ngọc Lan trở nên đặc biệt, không giống một ca sĩ nào. Giọng của Ngọc Lan qua thanh quản phát ra những âm thanh trong trẻo, phần nào được thể hiện qua giọng mũi.
Nhiều người còn ví Ngọc Lan hát tự nhiên như… “giọng hát trẻ thơ”, hát như nói chuyện, hát dễ dàng như ta thở. Giọng ca đặc biệt đó không có âm vực sâu và cũng không có độ ngân dài hay độ luyến láy phong phú như phần đông các ca sĩ khác. Thế nhưng, người nghe vẫn cảm nhận được sức hút của giọng hát mỗi khi Ngọc Lan cất tiếng. Thêm vào đó là sự quyến rũ của ngoại hình với mái tóc uốn quăn, lọn nhỏ được đánh rối một cách khéo léo khiến khán giả hoàn toàn bị Ngọc Lan chinh phục.
Người ca sĩ nào cũng cần hội đủ cả hai yếu tố Ngoại hình và Giọng hát mới đủ sức chinh phục khán giả. Thanh và Sắc kết hợp với nhau để biến ca sĩ thành hình tượng của công chúng, kém “sắc” thì chỉ hát qua làn sóng điện hay ghi âm trên đĩa hát… đó là những trường hợp ca sĩ “hẩm hiu” tựa như anh đánh cá Trương Chi có tiếng sáo tuyệt vời nhưng ngoại hình lại xấu xí trong truyện dân gian Trương Chi-Mỵ Nương.
Một fan hâm mộ Ngọc Lan mô tả: “Cô có một làn da trắng nõn nà như lai người Tây Phương. Khuôn mặt trái soan, sống mũi dọc dừa, cặp mắt bồ câu luôn đượm nét u buồn ướt mi và miệng viền trái tim. Lông mày rậm với mái tóc uốn cong dài và dầy làm tăng vẻ đẹp của một tuyệt sắc giai nhân…”
Ngọc Lan đạt đến đỉnh cao trong sự nghiệp âm nhạc khi cộng tác với Trung tâm Mây Productions. Những đĩa CD mang tên Ngọc Lan ồ ạt ra mắt người hâm mộ đến độ Mây Productions phải đánh số thứ tự, khởi đầu là CD Ngọc Lan 1 mang tựa đề Như Em Đã Yêu Anh được thực hiện năm 1989, tiếp đến là Ngọc Lan 2: Mặt Trời Bên Kia Mùa Hạ (1991)…
Có đến hơn một chục CD mang tên Ngọc Lan phát hành độc quyền với Mây Productions với giá bán lẻ từ $9.95 đến $12.95 vì lý do đĩa hát của Ngọc Lan “ăn khách” và trung tâm này trả tiền cát-sê cao cho ca sĩ. Đến năm 2001, Mây Productions bị phá sản vì nạn… sang băng đĩa lậu.
Click để xem Video Ngọc Lan – Như Là Một Kỷ Niệm – được Mây Productions thực hiện tháng 3/2001 là tổng hợp những đoạn clips nổi bật nhất của Ngọc Lan trong cuộc đời ca hát. Trong VCD này có rất nhiều đoạn ký ức của các nhạc sĩ và ca sĩ đã từng hợp tác với Ngọc Lan như nhạc sĩ Nhật Ngân, Hoàng Thi Thơ, các ca sĩ Duy Quang, Kiều Nga, Thúy Vi… Bên cạnh đó là những lời giới thiệu và phỏng vấn của các MC Nam Lộc, Trần Quang, Kỳ Duyên…
Cuối thập niên 80 người nghe và xem ca nhạc tại hải ngoại khao khát sự xuất hiện của những khuôn mặt mới, giọng ca mới sau một thời gian cảm thấy bị “bội thực” vì những tên tuổi đã thành danh tại Sài Gòn trước năm 1975 như Khánh Ly, Khánh Hà, Tuấn Ngọc, Duy Quang, Sĩ Phú, Elvis Phương…
Không ai phủ nhận tài năng của Ngọc Lan nhưng một trong những yếu tố giúp cô ca sĩ này thành công lại còn tùy thuộc vào thời điểm xuất hiện để được coi là “người mở đầu một một trường phái” như nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã ca tụng. Trường phái đó còn được gọi là “dòng nhạc hải ngoại” với sự góp mặt của Don Hồ, Kiều Nga, Lưu Bích, Linda Trang Đài… qua nhạc trữ tình, kể cả New Age, New Wave, Jazz, Rock, Pop và cả Rap sau này.
Từ năm 1987 Ngọc Lan trở thành một trong những “ca sĩ hàng đầu tại hải ngoại” và vị trí này được lập lại liên tiếp trong 4 năm. Một lý do khác nữa giải thích cho sự thành công của Ngọc Lan là khả năng hát những bản nhạc ngoại quốc bằng tiếng Pháp, tiếng Anh hoặc những bản nhạc nước ngoài được chuyển ngữ sang tiếng Việt.
Ngọc Lan đã thành công với các bản nhạc Pháp như Vivre pour toi, mourir pour toi (Tất cả cho anh), La Maritza (Dòng sông tuổi nhỏ), Mal de toi (Đau đớn riêng em), Il pleut sur Bruxelles (Tình đến rồi đi), Je ne purrais jamais t’oublier (Mưa trên biển vắng), Tombe la neige (Tuyết rơi)… Bên cạnh đó là những bản nhạc tiếng Anh cũng được Ngọc Lan khai thác như Love is blue (Tình xanh), Whenever you come to me (Khi anh gần em), Prisoner (Đọa đầy)…
Trong ca khúc Pháp, Joe le taxi, Ngọc Lan cho thấy ngoài giọng ca điêu luyện, diễn xuất tươi trẻ, cô còn là một vũ công “có hạng” bên những vũ công chuyên nghiệp trên sân khấu. Cô biểu diễn những bước cha-cha-cha, rumba, mambo thật điệu nghệ, không thua gì những vũ nữ trên sàn nhảy.
Nữ ca sĩ Kiều Nga (em gái Elvis Phương) kể lại những kỷ niệm khi song ca với Ngọc Lan. Đó là lần hai người hát chung bài Toi jamais (Anh thì không) của Mây Productions (khi đó gọi là Hollywood Night) được nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng viết lời Việt với nội dung so sánh những người đàn ông:
“Anh ta cho xe hơi với nữ trang,
thêm kim cương với áo lông…
Anh thì không…
Anh ta luôn âu yếm em
nhưng sao em không nhớ nhung,
không rung động…
Thế gian, nghìn đàn ông giống nhau,
trọn đời anh giống như đàn ông khác.
Vì đã yêu, thì dù anh thế nào,
vạn lần em vẫn thứ tha cho người…”
Vào cuối bài, cả hai cô ca sĩ được các nam vũ công “công kênh” trên vai. Khi đó, Kiều Nga kể lại, trong lòng thật sự hai cô chỉ lo bị rớt xuống đất… rồi lại còn lo áo đầm quá bó quá có thể bị sút đường chỉ thì đúng là… bể dĩa.
Click để xem video Anh Thì Không – Kiều Nga – Ngọc Lan
Một đặc điểm nữa rất ít người để ý là trong một số bài hát Ngọc Lan trình bày ngoài kỹ thuật hòa âm, phối khí còn có giọng hát bè rất điêu luyện của những người giấu mặt, đứng sau lưng người ca sĩ chính. Họ là những người “thầm lặng” góp phần thành công cho những bài hát được Ngọc Lan lựa chọn.
Cũng vào thời kỳ “vàng son” này cô cũng được mời lưu diễn khắp năm châu. Tại Úc Châu, chương trình Đêm Ngọc Lan là một thành công “ngoài sức tưởng tượng” theo đánh giá của báo Chiêu Dương (ngày 14/9/1990):
“Qua 3 đêm trình diễn tại Sydney và Melbourne, 2 thành phố lớn nhất của Úc Châu, nữ ca sĩ Ngọc Lan đã thành công rực rỡ. Tất cả các show đều đông nghẹt khán giả, hơn 400 khán giả đã phải ra về vì hết vé tại Bankstown Town Hall (Sydney). Tại Melbourne, hơn 1500 khán giả đã phải đứng để xem Ngọc Lan trình diễn.
Hơn 300 khán giả phải ra về vì Hall không còn sức chứa! Có thể nói nữ ca sĩ tài sắc vẹn toàn Ngọc Lan đã làm nên “lịch sử” vì hơn 8 năm nay, từ lúc có các chương trình ca nhạc tại Úc Châu, đây là Show đông đảo khán giả nhất đã dành cho nữ ca sĩ Ngọc Lan”.
Ngọc Lan còn ở lại Úc thêm một tuần “ngoài kế hoạch” để thực hiện Dạ Vũ Ngọc Lan Giã Từ Úc Châu, những người tổ chức giải thích: “Thể theo lời yêu cầu của nhiều vị khán giả chưa xem đuợc các đêm trình diễn vừa qua vì hết vé, nữ ca sĩ số 1 Ngọc Lan quyết định ở lại Úc Châu thêm một tuần nữa…”. Đây là một hiện tượng “cháy vé” có một không hai trong giới ca nhạc tại hải ngoại.
Ký giả Tô Kiều Phương viết về Ngọc Lan: “Đó là một tiếng hát mật ngọt, một tia nắng vàng, một cơn mưa hạ… đã đi sâu vào lòng từng người và từng gia đình Việt Nam chúng ta”.
Có thể nói, Ngọc Lan thành công ở nhiều thể loại nhạc cũng như dòng nhạc. Theo một số người sưu tầm nhạc, cô đã trình bày trên 800 ca khúc và thực hiện được xấp xỉ 40 video clip. Con số hạn chế về video được chính cô giải thích là “do bản tính nhút nhát trước ống kính”.
Mãi đến năm 1992 mới đánh dấu việc thu hình trực tiếp đầu tiên của Ngọc Lan trên sân khấu ca nhạc qua chương trình Hollywood Night 1 với ca khúc Mưa trên biển vắng. Cũng trong dịp này, MC Nam Lộc có một cuộc phỏng vấn chính thức đầu tiên được thực hiện tại Irvine, CA, vào tháng 10/1992.
Nam Lộc hỏi cô có ý định đóng phim hay không? “Ngọc Lan rất muốn có cơ hội để phát triển khả năng của mình trên mọi lĩnh vực. Thứ nhất là để thỏa mãn đam mê nghệ thuật của chính mình. Thứ hai là Ngọc Lan hy vọng sẽ đóng góp một phần nhỏ nào đó trong nghệ thuật thứ 7 của Việt Nam…”
Được hỏi về mẫu người đàn ông “lý tưởng” của mình, Ngọc Lan đã khiến khán giả ngạc nhiên với câu trả lời: “Có lẽ Lan nghĩ là nhân vật Dũng trong tác phẩm Đọan Tuyệt của Khái Hưng… Ở nhân vật Dũng, Ngọc Lan tìm thấy một người đàn ông sống có lý tưởng, có mục đích cao cả. Ngoài tình cảm mà Dũng dành cho người yêu của mình, anh còn có một tình cảm bao la dành cho quê hương, tổ quốc….”
Nhạc sĩ Nhật Ngân, tác giả bản dịch lời bài hát Mưa Trên Biển Vắng hồi tưởng: “Kỷ niệm mà tôi nhớ nhiều nhất là khi đưa bài ‘Mưa Trên Biển Vắng’ cho cô Ngọc Lan hát, đó là một bài nhạc nước ngoài mà trung tâm May Productions đưa tôi viết lời. Khi viết lời xong, Ngọc Lan nói: ‘Anh viết bài này mang hẳn tâm sự của em nên em nghĩ đây là bài hát anh viết riêng cho em…’ Ban đầu tôi cứ nghĩ Ngọc Lan nói là để gây cảm tình với tôi, nhưng sau đó thật sự Ngọc Lan đã hát bài đó rất là… “tới”… tôi nghĩ đó là tâm sự thật của Ngọc Lan”.
Click để xem video Mưa Trên Biển Vắng
Trong bản nhạc Xin Thời Gian Ngừng Trôi cũng của nhạc sĩ Nhật Ngân người ta thấy Ngọc Lan xuất hiện với mái tóc vấn cao, khác hẳn hình ảnh mái tóc “rối bời” buông xõa. Trang phục của cô là một bộ “xường xám” xẻ hai bên với họa tiết lá trúc màu đen. Ngọc Lan đã tiếp cận khán giả bằng một phong cách trình diễn mới, trang phục lạ và những lời ca não nuột:
“Sao thời gian cứ trôi mau.
Sao rượu nồng bỗng chua cay.
Sao tình còn đang ngất ngây say,
mà chợt nghe sầu ngăn cách.
Anh ơi uống đi anh,
giọt đắng thấm tràn khóe môi.
Lệ nào chớ rơi, đường khuya vắng, âm thầm đi về”.
Click để xem video Xin Thời Gian Ngừng Trôi
Trong Hollywood Night 2 (tại Irvine, CA, này 18/8/1992) Ngọc Lan trình diễn Và Con Tim Đã Vui Trở Lại của nhạc sĩ Đức Huy trên một sân khấu dàn dựng khác lạ: chỉ vỏn vẹn 6 cây khô trụi lá, thân cây màu trắng làm nổi bật chiếc váy maxi màu đỏ. Rồi xuất hiện cảnh hai em bé mặc áo trắng tượng trưng cho thiên thần cầm nến đi trên một lớp khói. Người ta liên tưởng đến một hình ảnh tôn giáo mà người nhạc sĩ đã gửi gấm qua ý nghĩa tìm lại được đức tin và sự cứu rỗi:
“Và bây giờ, ngày buồn đã qua,
nhiều lỗi lầm cũng được thứ tha.
Tình yêu đã đến trong ánh nắng mai,
xóa tan màn đêm u tối,
cho tôi biến đổi tâm hồn thành một người mới…
Tôi sẽ không sợ hãi gì
vì Người gần bên tôi mãi…
Và con tim đã vui trở lại…”.
Click để xem video Và Con Tim Đã Vui Trở Lại
Trong cuộc phỏng vấn tiếp sau bài hát, MC Trần Quang đã hỏi cơ hội nào, hoàn cảnh nào đã đưa đẩy Ngọc Lan thành một ca sĩ? Ngọc Lan cho biết mỗi người có một “nghiệp dĩ”… từ một tình cờ này nối tiếp một tình cờ khác nên ngày hôm nay cô đã trở thành một ca sĩ mang tên Ngọc Lan.
Trong video Mùa Hè Năm Ấy của nhạc sĩ Khúc Lan, MC Trần Quang có nêu một trường hợp giả định: người yêu của Ngọc Lan không cho cô đi hát nữa, cô sẽ xử trí làm sao? Ngọc Lan đã lần lượt đưa ra những giải pháp: đầu tiên là năn nỉ (có rất nhiều cách nhưng không tiện nói ra!), rồi dùng “vũ khí tối hậu của người đàn bà: năn nỉ bằng nước mắt”, nếu vẫn không thành công thì… “anh à, nếu anh không cho đi hát nữa thì Ngọc Lan sẽ… chết”.
Trở lại với Ngọc Lan, tháng 12/1994 cô kết hôn với Mai Đăng Khoa, tức nhạc sĩ Kevin Khoa, chơi keyboard trong ban nhạc Bolero. Ban nhạc này hiện diện trên video Paris By Night 15 vào năm 1992. Theo nguồn tin chưa được kiểm chứng thì Kevin Khoa trẻ hơn ca sĩ Ngọc Lan khoảng 4 tuổi và đây là cuộc hôn nhân đầu tiên của ca sĩ Ngọc Lan.
Từ đó trở đi, cô vẫn tiếp tục sinh hoạt văn nghệ nhưng không còn mạnh mẽ như những năm đầu thập niên 90 vì sức khỏe không cho phép. Ngọc Lan thỉnh thoảng vẫn còn xuất hiện trong các băng video cho các trung tâm ca nhạc như Hollywood Nights, Asia nhưng hầu hết là các clip quay ngoại cảnh thay vì trên sân khấu.
Năm 1993 không thấy Ngọc Lan xuất hiện nhưng một năm sau người yêu nhạc lại thấy cô trong chương trình mang tên Ngọc Lan và thính giả thương yêu tại Anaheim. Khán giả tinh ý nhận xét thấy cô có phần nào suy sụp tinh thần và tiếng hát của cô không còn như xưa.
Trong năm 1996, trong lần thu hình trong cuốn video 12, Việt Nam Niềm Nhớ, của trung tâm Asia tại Toronto, trước hàng ngàn khán giả, Ngọc Lan phải có người nắm tay đưa lên sân khấu. Người ta giải thích có hai nguyên nhân cho sự suy sụp đó: bệnh tình của bản thân cô và sự qua đời đột ngột của người chị gái trước đó không lâu. Trên trang Facebook, Bác sĩ Lê Trung Ngân tiết lộ một số điều về bệnh tình của Ngọc Lan:
Vào khoảng năm 1999 tại Việt Nam có tin đồn Ngọc Lan đã qua đời vì chứng bệnh Diabetic [tiểu đường], nên nghệ sĩ Nam Lộc đã dành một cuộc phỏng vấn cho vợ chồng Ngọc Lan trong chương trình truyền hình của đài Văn Nghệ VN Television vào một sáng thứ Bảy.
Có nhiều lời đồn về bệnh tình của Ngọc Lan khi thấy mắt cô bị kém thị lực. Nhưng sự thật cô bị bệnh thuộc dạng “The Demyelinating Diseases” mà trong danh từ y khoa Medical Term là M.S. có nghĩa là Multiple Sclerosis – bệnh này phá hỏng hệ thống thần kinh, làm cho các vỏ bao bọc dây thần kinh bị hủy hoại – đây là một loại bệnh hiện chưa có thuốc chữa, chỉ dùng thuốc Prednisone để kéo dài thời gian – y khoa không biết nguyên nhân từ đâu – bệnh này hiếm thấy ở người Á Châu và Phi Châu, và thường có tỉ lệ cao đối với phụ nữ.
Ngày 6/3/2001 Little Saigon TV phát đi bản tin: “Một trong những tiếng hát đã đi sâu vào lòng giới yêu âm nhạc, ca sĩ Ngọc Lan vừa từ trần ngày 6/3/2001, lúc 8g25 sáng, tại bệnh viện Vencor, hưởng dương 44 tuổi…”. Ngày 10/3/2001, Đài truyền hình Văn nghệ Việt Nam đã tường thuật lễ tang ca sĩ Ngọc Lan vào lúc 10g sáng tại thánh đường Holly Spirit tức nhà thờ Thánh Linh.
Gần 1.000 chỗ ngồi bên trong giáo đường và hàng trăm người phải đứng bên ngoài tham dự buổi lễ. Còn có hàng trăm người đã đến thẳng nghĩa trang The Good Shepherd Cemetery (Nghĩa trang Chúa Chiên Lành) tại thành phố Huntington Beach để đợi chờ tiễn đưa người ca sĩ khả ái, đa tài và hiền hậu.
Tác giả: Nguyễn Ngọc Chính
nhacxua.vn đăng lại với sự đồng ý của tác giả