Trong cuốn Thân Phận & Hào Quang, khi được nhà báo Hoàng Nguyên Vũ hỏi: “Trong cuộc sống, cô quan trọng sự nghiệp hơn hay hạnh phúc hơn?”. Nữ danh ca Bạch Yến đã trả lời ngay rằng: “Dĩ nhiên là hạnh phúc. Chính vì vậy nên tôi đã có vài lần huỷ hôn khi tôi nhận thấy người ta đến với tôi bằng cái vẻ hào nhoáng trên sân khấu của mình. Tôi tự hỏi, liệu một ngày mình không hát nữa hay phong độ đi xuống, người ta có còn ở bên cuộc đời mình nữa không? Và thế là tôi thôi. Dù có đi Tây đi Tàu, nổi tiếng nơi này nơi nọ thì gia đình cũng là bến đỗ cuối cùng”.
Nhiều người hẳn sẽ bất ngờ với quan điểm thiên về hạnh phúc gia đình của nữ danh ca. Bởi từ trước đến nay, Bạch Yến thường được biết đến như một nữ danh ca cá tính, luôn sẵn sàng thay đổi và dấn thân để vươn lên.
Năm 12 tuổi, sau biến cố gia đình, Bạch Yến đang từ một tiểu thư lá ngọc cành vàng đi học có xe hơi đưa đón, phải ra đời kiếm tiền phụ giúp mẹ bằng công việc đi hát ở đài phát thanh, sau đó lăn lộn với nghề biểu diễn mô tô bay, một công việc mà hiếm người dám thử. Năm 14 tuổi, cô trở lại đi hát, cố gắng hoá trang cho già dặn, rồi vào vũ trường, phòng trà xin làm ca sĩ. Chỉ một năm sau đó, 15 tuổi, Bạch Yến đã là một tên tuổi được yêu thích với hàng loạt nhạc phẩm lời Việt và cả Pháp, nổi bật nhất là nhạc phẩm Đêm Đông của nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương.
19 tuổi, khi đang là một ca sĩ đắt show tại Sài Gòn, Bạch Yến bất ngờ bỏ ngang công việc sang Pháp du học về thanh nhạc. Tại Paris, Bạch Yến vừa đi học vừa đi hát tại nhà hàng, đồng thời được hãng Polydor mời thâu đĩa và đi lưu diễn một số nơi tại Châu Âu. Năm 1963, sau khi hoàn thành khoá học thanh nhạc kéo dài 2 năm tại Paris, Bạch Yến quyết định trở về Việt Nam. Tuy nhiên, mối duyên của bà với khán giả ngoại quốc vẫn không hề dứt. Năm 1965, Bạch Yến lại tiếp tục được mời sang Mỹ biểu diễn cho chương trình Ed Sullivan Show, một show truyền hình ăn khách nhất nước Mỹ thời đó. Khi rời Sài Gòn đến Mỹ, chuyến đi của Bạch Yến chỉ dự định kéo dài trong 2 tuần tuy nhiên khi qua đến Mỹ, Bạch Yến liên tục nhận thêm nhiều lời mời biểu diễn khác biến chuyến đi ngắn ngày của cô thành chuyến đi dài suốt 12 năm lưu diễn khắp nước Mỹ và nhiều quốc gia Nam Mỹ và Trung Mỹ. Cho đến nay, Bạch Yến là nữ nghệ sĩ Việt Nam duy nhất được mời trình diễn cùng hàng hoạt nghệ sĩ tên tuổi của Mỹ như Bob Hope, Pat Boone, Bing Crosby, Frankie Avalon,… và là ca sĩ người Việt duy nhất từng được mời hát trong phim điện ảnh của Hollywood.
Từ thuở thiếu nữ, Bạch Yến đã được nhạc sĩ tài hoa Lam Phương theo đuổi, trở thành mối tình trong âm nhạc nổi tiếng bậc nhất của làng nhạc Việt Nam với nhiều ca khúc được ra đời: Tình Bơ Vơ, Chờ Người, Thu Sầu… Trong suốt những năm tháng ở Mỹ, danh ca Bạch Yến từng được rất nhiều người đàn ông rất giàu có và quyền chức theo đuổi, săn đón, trong đó có cả người Việt lẫn người nước ngoài. Tuy nhiên, lúc nào Bạch Yến cũng khắc ghi 3 điều dặn dò của mẹ là: “Không được lấy chồng Tây, không được cắt tóc ngắn và cuối cùng là không được mặc bikini, dù là đi tắm”.
Bạch Yến từng yêu nhưng từ chối kết hôn với một người Mỹ là ông chủ của 6 đài truyền hình. Trong một lần trả lời phỏng vấn, cô nói rằng đã từng quyết định huỷ hôn vào phút chót khi thiệp mời cưới đã được phát ra vì không thể tin người mình sắp lấy làm chồng. Tuy nhiên nữ danh ca tài sắc lại nhanh chóng gật đầu với một người đàn ông kém mình 2 tuổi chỉ sau 1 ngày gặp gỡ. Người đàn ông đặc biệt này chính là giáo sư nhạc sĩ Trần Quang Hải, con trai trưởng của giáo sư Trần Văn Khê.
Theo lời kể của ca sĩ Bạch Yến, cuộc gặp gỡ định mệnh của cô và chồng diễn ra vào năm 1978. Năm đó, Bạch Yến vẫn đang sinh sống, hoạt động âm nhạc tại Mỹ và đến Pháp nghỉ hè, còn nhạc sĩ Trần Quang Hải khi đó đang định cư tại Pháp, đã ly dị vợ và có một cô con gái vừa tròn 5 tuổi. Lần gặp gỡ đó, Trần Quang Hải dắt theo cả cô con gái nhỏ đến chào Bạch Yến.
Cô nhớ lại: “Vào lần gặp đầu tiên năm 1961, anh Trần Quang Hải chỉ là một thanh niên chừng 17 tuổi, gầy gò chứ không phát tướng như sau này (cười). Lúc GS Trần Văn Khê chỉ tay giới thiệu “Đây là con trai tôi”, tôi không có nhiều ấn tượng nhưng khi gặp lại anh sau gần 20 năm, tôi vẫn nhận ra và lần gặp lại ở Paris giống như sự sắp đặt của ông trời”.
Ngay sau buổi gặp, Trần Quang Hải mời Bạch Yến cùng dùng bữa. Dù cả hai đều chẳng còn son trẻ, Trần Quang Hải đã qua một đời vợ, Bạch Yến cũng đã 34 tuổi, nhưng buổi hẹn hò đầu tiên của họ diễn ra ấm áp và vui vẻ. Bạch Yến kể rằng khi đang trò chuyện, đột nhiên Trần Quang Hải nắm lấy tay cô rồi nói: “Bàn tay Bạch Yến đẹp quá, nếu được cho tôi xin rước về”. Tưởng ông nói đùa, Bạch Yến cũng gật đầu nói: “Dạ”. Nào ngờ hôm sau người đàn ông đó lật đật tiến hành sửa soạn, đưa tin và phát thiệp cưới cho khắp bạn bè. Dù bất ngờ trước hành động gấp rút của Trần Quang Hải, Bạch Yến cũng vội vã sửa soạn theo về nhà chồng và chấp nhận mối lương duyên kỳ lạ đó, có lẽ bởi vì hơn ai hết, cô biết rằng Trần Quang Hải chính là người đàn ông mà mình cần, bất chấp những lời ra tiếng vào của mọi người xung quanh, như lời tâm sự sau này:
“Nhiều người cũng hỏi sao tôi lại lấy Trần Quang Hải trong khi trước đó có biết bao người đeo đuổi. Tôi chỉ cười và trả lời rằng người nào hợp nhất thì mình lấy thôi. Giàu có, danh vọng mà không thương thì sao lấy được. Thú thật, anh Trần Quang Hải rất có duyên, pha trò làm tôi cười quá trời. Chuyện tình của chúng tôi có lẽ là còn hơn cả sét đánh nữa”.
Dù sống và làm việc tại Pháp nhiều năm, đạt được nhiều thành tựu và giải thưởng trong lãnh vực âm nhạc dân tộc, nhưng nhạc sĩ Trần Quang Hải vẫn còn rất nghèo nếu so thu nhập với một ca sĩ nổi tiếng như Bạch Yến, nhưng nữ danh ca này chẳng hề quan tâm tới điều đó. Ngày cưới của họ, Trần Quang Hải viết ca khúc Tân Hôn Dạ Khúc đem tặng Bạch Yến làm quà cưới với những lời yêu thương nồng đượm và hứa hẹn thuỷ chung:
Tối hôm nay ngày vui chúng mình
Hát bên nhau, hạnh phúc dạt dào
Từ nay, từ nay vui sống trăm năm
Ước mơ nay, tình yêu đã thành
Hứa cho nhau, dù bao khổ sầu
Gần nhau, gần nhau, nguyện sống bạc đầu
Thương với nhớ khúc nhạc tình ca
Cùng chung sức kết tạo tương lai ngát say đậm đà
Tình chúng ta tươi thắm như ánh trăng ngà
Khắp muôn nơi, bè bạn đón mừng
Chúc tân hôn, đượm sắc tình nồng
Đời em, đời anh, như đóa hoa mai
Nắm tay nhau, thề yêu suốt đời
Ước mơ sao, tình không đổi dời
Giờ đây, giờ đây, yêu nhau suốt đời
Sau khi kết hôn nhanh chóng chỉ sau 2 tuần từ khi gặp mặt với nhạc sĩ Trần Quang Hải, danh ca Bạch Yến quyết định ở lại Pháp cùng chồng, không trở về Mỹ nữa dù công việc và các show diễn vẫn còn dở dang ở Mỹ. Từ một ca sĩ nổi tiếng chuyên hát tân nhạc và nhạc ngoại quốc, Bạch Yến bắt đầu hình trình “về nguồn”, chuyển sang hát nhạc dân tộc cổ truyền và đi trình diễn khắp nơi trên thế giới cùng với chồng. Sự chuyển hướng đột ngột này dường như cũng bắt nguồn từ tình yêu, từ sự đồng điệu về tâm hồn, sự cảm hoá lẫn nhau của những người yêu nhau và cả sự ngưỡng mộ của Bạch Yến dành cho chồng:
“Anh Hải thuộc diện đàn ông càng sống càng thấy thú vị. Với anh ấy, tất cả mọi vật đều được biến thành nhạc cụ. Anh ấy mê nhạc dân tộc và tìm trong những điều đơn sơ bình dị hàng ngày ra ngôn ngữ âm nhạc như người dân lao động vậy. Chính anh đã cho tôi biết âm nhạc dân tộc quan trọng như thế nào. Chính vì vậy, nửa cuộc đời còn lại, tôi đã dành cho chồng và nhạc dân tộc.” – Trích “Thân Phận & Hào Quang” của Hoàng Nguyên Vũ.
Biết giọng mình mạnh và cứng trong khi nhạc dân tộc lại đòi hỏi sự ngọt ngào và mềm mại, Bạch Yến cố gắng mài giũa lại giọng hát cho phù hợp để có thể biểu diễn cùng chồng. Và kết quả là cô đã cùng chồng đạt được rất nhiều thành công và giải thưởng trong nhiều năm. Đặc biệt nhất phải kể đến là năm 1983, tại Paris, Bạch Yến và Trần Quang Hải được trao giải “Grand Prix Du Disque De L”Académie Charles Cros” dành cho đĩa hát “VIETNAM” do hãng đĩa SM thu thanh. Đây là giải thưởng cao nhất của Hàn Lâm Viện đĩa hát Charles Cros trao tặng.
Có thể nói, trong suốt hơn 40 năm đồng hành, cả hai hầu như chưa từng rời nhau cả trong hôn nhân và sự nghiệp. Bạch Yến luôn sát cánh bên Trần Quang Hải trong công cuộc gìn giữ, phát triển và đưa âm nhạc dân tộc đến với bạn bè các nước. Hai vợ chồng đã cùng nhau đi “khắp thế giới”, đến gần 70 quốc gia, thực hiện hàng ngàn tiết mục biểu diễn, tham gia hàng trăm đại nhạc hội dân tộc quốc tế và phát hành nhiều đĩa nhạc truyền thống.
Trong một lần trả lời phỏng vấn năm 2016, Bạch Yến đã tâm sự: “Chúng tôi là vợ chồng, là bạn và có một tình yêu chung là âm nhạc. Trong 38 năm kết hôn, cả hai gần như không rời nhau nửa bước. Tôi cùng chồng đi hơn 70 nước trên thế giới để giới thiệu âm nhạc dân tộc Việt Nam đến với mọi người. Chúng tôi nói chuyện với nhau mỗi ngày nếu không được gần nhau. Khi tôi đi công tác, tôi làm gì, đi đâu cũng gửi ảnh cho anh ấy xem qua mạng. Lấy nhau đã lâu mà vợ chồng cứ như một tình nhân mới quen vậy”.
Điều đặc biệt hơn cả là khi quyết định kết hôn với nhạc sĩ Trần Quang Hải, danh ca Bạch Yến không chỉ chấp nhận rời xa phần lớn ánh đèn sân khấu Mỹ, nơi có thị trường âm nhạc sôi động và lượng khán giả đông đảo, cô còn chấp nhận lui về hậu phương, trở thành người vợ hiền, người mẹ đảm cho cô con gái riêng của chồng. Bạch Yến từng tâm sự, do cú sốc tâm lý mất mẹ hồi năm 1975 nên cô bị ảnh hưởng nặng, không thể có con được, nên dù là con chồng, cô vẫn chăm sóc, yêu thương, lo toan còn hơn con đẻ. Hai mẹ con sống chung hoà hợp, tình cảm và ăn ý đến nỗi rất nhiều người lầm tưởng cô gái là con ruột của Bạch Yến. Đến khi con gái đi lấy chồng, trên sân khấu tiệc cưới, Bạch Yến hát tặng cô ca khúc Tân Hôn Dạ Khúc, món quà cưới mà mình đã được nhận năm xưa, như lời nhắn nhủ, dặn dò và cầu chúc cho hạnh phúc của con. Cũng tại hôn lễ của con gái, Bạch Yến cũng xúc động chính thức nói với đông đảo khách có mặt hôm đó rằng dù không phải là con ruột do mình đẻ ra nhưng mọi tình cảm yêu thương cô luôn dành hết cho con.
Trong lễ kỷ niệm 40 năm hôn nhân được tổ chức tại Pháp năm 2018, giáo sư Phương Oanh, một trong những người gieo mầm âm nhạc cổ truyền Việt Nam trên đất Pháp, đã dành tặng cho đôi vợ chồng Bạch Yến – Trần Quang Hải những lời mến mộ rất đẹp: “Anh chị là cặp đôi đẹp nhất trong làng văn nghệ mà chúng tôi biết. 40 năm qua, cả hai đã song hành, cùng mang đến cho khán thính giả nhiều quốc gia trên thế giới rất nhiều dư vị đẹp về âm nhạc dân tộc, về kiến thức văn hoá nghệ thuật, âm nhạc thế giới, nhất là nghệ thuật gõ muỗng, chơi kèn lá độc đáo”.
Nhân dịp này, giáo sư Trần Quang Hải cũng dành cho vợ những lời tri ân yêu thương và trân trọng:
“Khi biết mình bị ung thư máu, thời gian đầu tôi rất sốc. Cứ nghĩ sẽ không còn đủ thì giờ làm những việc cần làm cho bản thân, cho sự nghiệp. Nhưng bên cạnh tôi đã có Bạch Yến, người vợ hiền, người bạn chí cốt đồng hành cùng tôi qua biết bao gian nan, khó nhọc, đã động viên, an ủi để tôi có đủ nghị lực và nguồn sống mới, đối diện với bệnh tật và tìm phương thức điều trị. Bạch Yến lo lắng chu đáo cho tôi từng bữa ăn, giấc ngủ, lên kế hoạch để chúng tôi tiếp tục làm những công việc cần thiết. Nhờ đó, tôi đã vượt qua, vẫn đi dạy, nói chuyện về âm nhạc dân tộc và biểu diễn giao lưu với bạn bè, khán giả quốc tế. kỷ niệm 40 năm ngày thành hôn là dấu mốc quan trọng với đời người. Bạch Yến đã mang lại nguồn sống cho tôi, giúp tôi vượt qua tâm bệnh để vui sống”.
Khi đã bắt đầu chạm ngưỡng tuổi 80, Bạch Yến và Trần Quang Hải vẫn là một cặp đôi ngọt ngào và lãng mạn được nhiều người ngưỡng mộ. Đặc biệt, Bạch Yến vẫn luôn là người đồng hành và ủng hộ cho những hoài bão Trần Quang Hải trên hành trình đưa âm nhạc truyền thống Việt Nam ra thế giới. Một ngày cuối năm 2021, giáo sư – nhạc sĩ Trần Quang Hải đột ngột qua đời, hưởng thọ 77 tuổi.
nhacxua.vn biên soạn
