Đầu năm 1965, ca khúc Tình Khúc Thứ Nhất, nhạc của Vũ Thành An, lời của nhà thơ Nguyễn Đình Toàn được chính nhà thơ này hát lần đầu tiên trên Đài Phát thanh Sài Gòn và nhận được sự tán thưởng nồng nhiệt của thính giả bấy giờ.
Ca khúc này được nhạc sĩ Vũ Thành An sáng tác theo lời yêu cầu của một người con gái, mà sau này ông ghi lại trong hồi ký và gọi cô là một “người bạn thân”. Nhạc sĩ kể lại, vì người này biết ông có khả năng sáng tác nên muốn ông viết một ca khúc để kỷ niệm cuộc gặp gỡ của hai người.
Trong cuốn sách Chuyện Tình Không Tên, nhạc sĩ kể lại câu chuyện tình với người con gái đã trở thành nguồn cảm hứng trong các bài hát Tình Khúc Thứ Nhất, Em Đến Thăm Anh Đêm 30, Bài Không Tên Cuối Cùng… như sau:
[trích dẫn]
“Khi ta mới quen nhau, em đã nhiều lần nói anh hãy viết một ca khúc để kỷ niệm mối tình của chúng mình. Thế nhưng anh cứ lần lữa hoài không viết. Một hôm em đã phải nhỏ những giọt nước mắt mà nói: “anh không yêu em sao mà không chịu viết?”. Và một buổi chều mùa xuân 1965, trên chuyến xe từ Vũng Tàu về Saigon, một dòng âm thanh vang lên trong đầu và anh đã viết xuống: Bài ca anh hứa cho em bấy lâu nay vẫn còn dang dở…
Anh đưa bài hát cho anh Nguyễn Đình Toàn xem, lúc ấy tụi anh cùng làm việc chung với nhau tại Đài phát thanh Saigon. Anh Toàn nói để anh ấy viết lời cho bài hát anh muốn dành tặng em. Thế là “Tình Khúc Thứ Nhất” lời Nguyễn Đình Toàn – nhạc Vũ Thành An ra đời.
“Tình vui theo gió mây trôi
Ý sầu mưa xuống đời
Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
Mấy tuổi xa người
Ngày thần tiên em bước lên ngôi
Đã nghe son vàng tả tơi
Trầm mình trong hương đốt hơi bay
Mong tìm ra phút sum vầy
Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
Lời nào em không nói em ơi
Tình nào không gian dối
Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say
Lá thốt lên lời cây
Gió lú đưa đường mây
Có yêu nhau xin những ngày thơ ngây
Lúc mắt chưa nhạt phai
Lúc tóc chưa đổi thay
Lúc môi chưa biết dối cho lời…
Tình vui trong phút giây thôi
Ý sầu nuôi suốt đời
Thì xin giữ lấy niềm tin dẫu mộng không đền
Dù trời đem cay đắng gieo thêm
Cũng xin đón chờ bình yên
Vì còn đây câu nói yêu em
Âm thầm soi lối vui tìm đến
Thần tiên gẫy cánh đêm xuân
Bước lạc sa xuống trần
Thành tình nhân đứng giữa trời không
Khóc mộng thiên đường
Ngày về quê xa lắc lê thê
Trót nghe theo lời u mê
Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
Nhưng còn dăm phút vui trần thế”
Không biết bây giờ em có còn giữ chiếc pin cài áo hình chiếc lá không? Nhưng em có biết không, hình ảnh của nó trên ngực áo em vẫn tồn tại trong tâm khảm anh suốt từ đó đến nay!
Khi anh và anh Toàn hoàn tất bài “Tình Khúc Thứ Nhất” thì tình cờ anh đọc được bài thơ “Em Đến Thăm Anh Đêm Ba Mươi” trong tập thơ của anh Toàn. Khi đọc tới câu “Xin chiếc lá vàng làm bằng chứng yêu em”, anh lập tức nhớ ngay đến em. Hình tượng chiếc lá của chiếc pin cài áo đó chính là bằng chứng tình yêu của anh đối với em. Và anh đã quyết định phổ nhạc bài thơ của anh Toàn,
“Em đến thăm anh đêm Ba mươi
Còn đêm nào vui bằng đêm Ba mươi…”
[hết trích]
Tình Khúc Thứ Nhất là bài hát được ra đời trong lúc trái tim của chàng nhạc sĩ Vũ Thành An đang say nồng với cuộc tình vui và êm đềm như áng mây trôi. Thế rồi bỗng dưng “thần tiên gãy cánh đêm xuân. Bước lạc sa xuống trần. Thành tình nhân đứng giữa trời không. Khóc mộng thiên đường”.
Khác với lời kể của nhạc sĩ Vũ Thành An một chút (nói rằng nhà thơ Nguyễn Đình Toàn viết lời nhạc dựa trên giai điệu đã sáng tác), trong tờ nhạc ca khúc Tình Khúc Thứ Nhất được phát hành trước 75 thì phần đầu đề lại ghi rằng: NHẠC: Vũ Thành An, soạn theo một bài thơ của NGUYỄN ĐÌNH TOÀN.
Dù thế nào đi nữa, thì phần ca từ của bài hát là một tuyệt tác của Nguyễn Đình Toàn với đầy chất thi ca mà hiếm bài hát nào có được. Bài hát Tình Khúc Thứ Nhất nhận được nhiều yêu thích, đa phần là nhờ có lời hát đẹp như thơ, lấp lánh lãng mạn đó.
Nhà văn – nhà thơ Nguyễn Đình Toàn nổi tiếng trong thời gian làm việc ở Đài Phát Thanh Sài Gòn với chương trình Nhạc Chủ Đề do ông thực hiện, được phát thanh mỗi tối thứ năm trong thập niên 1960, đã chinh phục hầu hết trái tim thính giả bằng một cách hành văn riêng lạ, một giọng đọc tâm sự thầm thì, thanh tao, như thủ thỉ tâm tình với riêng một người.
Từ trước khi viết nhạc chung với nhạc sĩ Vũ Thành An thì Nguyễn Đình Toàn đã là một nhà văn và nhà thơ nổi tiếng. Với Tình Khúc Thứ Nhất, ông mang đến cho công chúng những hình ảnh và ngôn ngữ thoạt trông có vẻ như sáo mòn nhưng kỳ thật mang nhiều cách tân hiện đại. Theo tác giả Bùi Đức Hào nhận xét trong một bài viết về Nguyễn Đình Toàn, thì ca khúc này đánh dấu một thời kỳ thâm nhập tâm thức của một thế hệ bị rẻ rúng phụ bạc: càng hoang mang thất vọng trước thực tại, càng khát khao mơ ước những sắc màu vĩnh cửu…
Click để nghe Lệ Thu hát Tình Khúc Thứ Nhất trước 1975
Tình vui, theo gió mây trôi, ý sầu mưa xuống đời
Lệ rơi, lấp mấy tuổi tôi, mấy tuổi xa người…
Ngày thần tiên em bước lên ngôi
Đã nghe son vàng tả tơi
Trầm mình trong hương đốt hơi bay
Mong tìm ra phút sum vầy
Khi vừa bước chân vào đường yêu và được đắm chìm men say tình ái, đôi tình nhân chưa biết rằng tình vui đôi khi chỉ như là gió thoảng mây trôi, và những khổ lụy của nó mang lại sẽ nhiều như mưa tuôn xuống giữa đời. Mưa nhòa vào cùng những lệ đắng làm lấp lối bước thiên đàng còn dang dở.
Ngày thần tiên em bước lên ngôi chính là khoảnh khắc em đã lên ngôi và đăng quang rực rỡ trong lòng tôi, nhưng đó cũng lúc mà tôi nhìn thấy được những son vàng vụn vỡ và tả tơi, nên vội vàng trốn mình trong phảng phất khói hương bay mong tìm ra một ảo giác nào đó, như là để cầu xin chút ân huệ gặp gỡ sau cùng.
Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
Lời nào em không nói em ơi
Tình nào không gian dối
Niềm vui nằm gọn trong những thiên tai, như sự song hành nghiệt ngã trong phần số buồn của cuộc tình đã rơi vào tuyệt vọng. Hình ảnh những cánh dơi rất ít xuất hiện trong nghệ thuật đã được tác giả sử dụng để nói về một không gian u ám, bao trùm bằng những đêm dài của niềm bất hạnh, khi người nhìn thấy một sự thật đơn giản nhưng chua chát: Tình nào không gian dối…
Và cho dù vẫn chưa hết cơn hờn trách, người muốn tìm về những kỷ niệm xưa, ngày còn yêu nhau thật thơ ngây, lúc mắt chưa nhạt phai, tóc chưa đổi thay và lúc môi hãy còn chưa buông lời gian dối:
Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say
Lá thốt lên lời cây, gió lú đưa đường mây
Có yêu xin những ngày thơ ngây
Lúc mắt chưa nhạt phai
Lúc tóc chưa đổi thay
Lúc môi chưa biết dối cho lời…
Click để nghe Vũ Khanh hát
Bài hát này có 2 lời. Ở phần lời sau đó là những lời dự phóng về tương lai sau những vụn vỡ đau xót của cuộc tình:
Tình vui trong phút giây thôi
Ý sầu nuôi suốt đời
Thì xin giữ lấy niềm tin dẫu mộng không đền
Dù trời đem cay đắng gieo thêm
Cũng xin đón chờ bình yên
Vì còn đây câu nói yêu em
Âm thầm soi lối vui tìm đến
Tình chỉ vui trong phút giây, mà ý sầu thì để lại với người suốt phần đời còn lại. Dẫu tình này không được người đền đáp, không có gì bù đắp lại khoảng trống đã thành mênh mông trong cõi tình hoang vắng này, tôi vẫn giữ một niềm tin về em, mơ về em, và câu nói yêu xưa sẽ trở thành ánh đuốc để soi bước đường âm thầm tìm lại chút vui nhỏ nhoi trong linh hồn. Đó là tình yêu cao thượng, hay chỉ là những mộng tưởng xa vời và hồn nhiên của một kẻ si tình?
Thần tiên gẫy cánh đêm xuân
Bước lạc sa xuống trần
Thành tình nhân đứng giữa trời không
Khóc mộng thiên đường
Ngày về quê xa lắc lê thê
Trót nghe theo lời u mê
Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
Nhưng còn dăm phút vui trần thế…
Đoạn cuối bài hát là ca từ lấp lánh những sắc thái thần thoại, mơ hồ giữa những hình tượng siêu nhiên và hiện thực. Tình yêu được ẩn dụ thành một cánh thiên thần đã gãy và lạc sa xuống trần với tình nhân rồi khóc mộng thiên đường, vọng về quê xa lắc lê thê.
“Tình yêu nuôi cánh bay đi” là hình ảnh của một ngày tình yêu mọc cánh thiên thần và thoát xác bay về lại cõi thiên đường xa xăm, rời khỏi tình nhân, thoát xa những lời u mê và chỉ để lại vài dư hương ngày cũ – những dăm phút vui nơi trần thế.
Bài: Đông Kha
Bản quyền bài viết của nhacxua.vn
