Trong âm nhạc Việt Nam, nhạc sĩ Bắc Sơn là người hiếm hoi mà gần như cả cuộc đời và sự nghiệp chỉ gắn bó với một loại nhạc duy nhất, đó là nhạc tự tình quê hương, những ca khúc mang đậm dân tộc tính với giai điệu âm hưởng từ dân ca Nam Bộ. Ông chính là tác giả của các bài hát đã in sâu vào lòng người yêu nhạc như Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè, Em Đi Trên Cỏ Non, Bông Bí Vàng, Sa Mưa Giông…
Nhạc sĩ Bắc Sơn tên thật Trương Văn Khuê, sinh ngày 25 tháng 12 năm 1931, sinh quán ở Long Thành, Đồng Nai.
Từ năm 1952 đến 1977, ông là giáo viên dạy học ở nhiều tỉnh. Từ năm 1965, ông chuyển vào Sài Gòn gia nhập làng nghệ thuật và thực hiện chương trình “Quê Ngoại” trên truyền hình.
Ca khúc đầu tay của nhạc sĩ Bắc Sơn là Giòng Đồng Nai, được sáng tác năm 1955, được danh ca Anh Ngọc hát trên đài phát thanh vào những năm cuối thập niên 1950. Những bài hát tiếp theo trong sự nghiệp của ông là Sóng Vỗ Bờ Xa, Tình Người Ra Biển... và ca khúc Nắng Lên Cho Đẹp đã được dùng làm nhạc hiệu mở đầu chương trình Hương Quê hằng ngày trên Đài truyền hình Sài Gòn.
Thời gian sau đó, nhạc sĩ Bắc Sơn chuyển sang sáng tác nhạc quê hương âm hưởng dân ca, những bài đã làm nên “thương hiệu”, trong đó có bài Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè được ông viết làm nhạc nền cho vở kịch truyền hình “Bếp Lửa Ấm” phát trên đài Truyền hình Sài Gòn ngày 27 tháng 11 măm 1974. Người trình bày đầu tiên ca khúc này là ca sĩ Hoàng Oanh.
Sau 1975, ca sĩ Hương Lan ghi âm và ghi hình lại ca khúc Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè khi cô còn sống ở Pháp. Những lời ca rất ngọt ngào tình cảm, gợi nhớ về quê hương trong bài hát đã làm chấn động hàng triệu người Việt sống khắp nơi trên thế giới vào thời điểm đó, làm cho bài hát nhanh chóng được yêu thích, trở thành một hiện tượng không chỉ ở hải ngoại và còn vọng ngược lại về trong nước hồi thập niên 1980. Sau đó, ca sĩ Hương Lan đã hát lại hầu hết những ca khúc khác của Bắc Sơn, được xem là ca sĩ hát nhạc Bắc Sơn thành công nhất cho đến nay.
Click để xem video Hương Lan hát Còn Thương Rau Đắng Mọc Sau Hè
Nhạc sĩ Bắc Sơn cả một đời gắn bó với người vợ tên là Trương Ngọc Bích, cũng là một nhà thơ. Theo lời kể lại của người con gái của ông bà, ngày xưa bà Bích mồ côi, gia cảnh nghèo túng, được sự cưu mang của người anh cả. Trong một lần bà đi gánh nước, ông thấy đã để ý và viết thư làm quen. Khi đã cưới nhau rồi, họ càng gắn bó với nhau không rời. Ông không thích ăn cơm ngoài, nếu đi đâu cũng đạp xe chở vợ theo cùng. Khi già vẫn gọi nhau là anh em.
Ngoài gắn bó với sự nghiệp sáng tác bài hát, nhạc sĩ Bắc Sơn còn là một diễn viên nổi tiếng, đã tham gia diễn xuất trong khoảng 60 phim điện ảnh. Vai diễn Năm Ngưu trong phim Vùng Gió Xoáy đã giúp ông đoạt giải “Diễn viên xuất sắc” tại Liên hoan Phim toàn quốc lần thứ 9. Ngoài diễn xuất, Bắc Sơn cũng là tác giả của 80 kịch bản phim.
Làm việc trong môi trường nghệ thuật, xung quanh không thiếu những bóng hồng, nhưng nhạc sĩ Bắc Sơn luôn một lòng chung thủy với, không để lại điều tiếng nào. Những ca khúc viết về tình cảm gia đình của ông được kể lại là thường lấy cảm hứng từ chính người mẹ và vợ con của mình. Trong ca khúc Em Đi Trên Cỏ Non, tình cảm giữa cha và con gái rất đẹp đẽ gợi lại nhiều kỷ niệm, thể hiện qua các lời ca:
Cha đưa em đi học ngôi trường xa
Đôi chân em bé nhỏ sợ lấm bùn
Cha ngồi xuống cõng em
Cha nói cỡi ngựa ngựa phi
Click để nghe Trang Thanh Lan hát Em Đi Trên Cỏ Non
Một ca khúc khác được nhạc sĩ Bắc Sơn viết cho người con gái là Giấc Ngủ Trên Tay, được con của ông kể lại như sau:
“Khi đó ba má tôi ở Sài Gòn, còn ông bà ở dưới quê. Ba má nói mỗi tuần cho một người con xuống ở với ông bà. Tôi là người xuống ở với ông bà nhiều nhất. Có lần, ba má xuống thăm, mắc võng cho tôi, khi thấy ông bà về tôi nhìn theo và khóc. Bài hát Giấc Ngủ Trên Tay ra đời từ đó”.
Click để nghe Hương Lan hát Giấc Ngủ Trên Tay
Cũng trong một lần về thăm quê đó, nhạc sĩ Bắc Sơn đã viết ca khúc “Còn Thương Góc Bếp Chái Hè” với tình cảm tha thiết dành cho mẹ:
Nhớ xưa mẹ dầm mưa tàn cây mưa mẹ gieo hạt
Cho hạt nẩy mầm lạnh cóng tay
Hai mẹ con ngồi nơi góc bếp chái hè mẹ hơ tay
Ngoài kia trời còn mưa còn rụng từng giọt mưa…
Click để nghe Hương Lan hát Còn Thương Góc Bếp Chái Hè
Đặc biệt ca khúc Tháng Mấy Em Về được nhạc sĩ Bắc Sơn phổ từ bài thơ của vợ – bà Ngọc Bích. Ông kể rằng đã phổ lại bài thơ này như một kỷ niệm đẹp mỗi khi nghĩ đến tháng ngày ông bôn ba đi làm nghệ thuật, để vợ ở nhà một nách lo chăm 9 đứa con.
Mời bạn nghe lại ca khúc này qua tiếng hát Hương Lan:
Click để nghe Hương Lan hát Tháng Mấy Em Về
Cuộc sống hạnh phúc và gắn bó với nhau cả một đời của vợ chồng nhạc sĩ Bắc Sơn được con gái của họ kể lại như sau:
“Mẹ tôi sinh đến 9 người con, bà là điểm tựa vững vàng cho gia đình để cha tôi yên tâm sáng tác và tham gia đóng phim. Có những bộ phim cha tôi đi biền biệt mấy tháng dài, ở nhà một mình mẹ chăm sóc, nuôi dạy anh chị em chúng tôi ăn học mà không một lời than vãn. Nhờ vốn liếng thơ ca nên mẹ tôi đã truyền niềm say mê văn thơ và âm nhạc cho các con. Tôi nhớ hoài lời mẹ tôi đã dạy là sống phải hiếu hạnh để xứng đáng là con của ba Bắc Sơn. Mẹ tôi rất trân quý những sáng tác của ba tôi, vì bà là người đầu tiên được ông chia sẻ, lắng nghe những góp ý để những sáng tác đó đi vào lòng công chúng”.
Nhạc sĩ Bắc Sơn qua đời vào ngày 23 tháng 2 năm 2005, sau thời gian điều trị căn bệnh ung thư phổi.
nhacxua.vn biên soạn