Khi nhắc đến những nam danh ca hàng đầu của dòng nhạc trữ tình – tiền chiến của Việt Nam, những tên tuổi đầu tiên được người ta nhớ đến là Anh Ngọc, Duy Trác, và Sĩ Phú. Một điều thật lạ và cũng rất ngẫu nhiên, đó là “nghề ca sĩ” thực ra không phải là nghề chính của 3 nam danh ca này. Với họ, ca hát như là một cuộc dạo chơi: ca sĩ Anh Ngọc làm việc trong đài phát thanh, ca sĩ Duy Trác là một luật sư, còn Sĩ Phú là một quân nhân chuyên nghiệp, một sĩ quan không quân cấp tá.
Cả Duy Trác và Sĩ Phú đều xứng đáng được xem là những nam danh ca hàng đầu của tân nhạc, cho dù họ chưa bao giờ nhận mình là một ca sĩ chuyên nghiệp.
Nam danh ca Sĩ Phú tên thật là Nguyễn Sĩ Phú, sinh năm 1940 tại tại thành phố Boneng Thaket, Lào. Cha của ông là người Hà Nội và mẹ quê ở Bắc Ninh, nhưng vì người cha làm việc bên Lào nên cả 4 anh em của ông đều được sinh ra tại đây.
Khi Sĩ Phú được 4 tuổi, cả gia đình chuyển về lại Hà Nội và được sống trong một biệt thự sang trọng cho đến năm 1954 thì di cư vào Nam. Bấy giờ khi làm lại giấy tờ, năm sinh chính thức của Sĩ Phú trở thành 9/1/1942.
Thời gian thơ ấu của danh ca Sĩ Phú có một vài sự kiện đặc biệt được kể lại. Cho đến năm 4 tuổi ông vẫn chưa biết nói. Một hôm cậu bé Phú được dẫn đi chơi ở vườn bách thảo, và câu nói đầu tiên trong đời của Sĩ Phú là: “Mợ ơi, em thấy con voi” (Miền Bắc thời xưa, người ở thành thị thường gọi cha mẹ là cậu mợ, và xưng là em).
Không lâu sau đó, khi mới được 5,6 tuổi, Sĩ Phú thể hiện năng khiếu ca hát bẩm sinh và thường hát nghêu ngao cả ngày.
Năm 1954, gia đình ông chuyển vào Sài Gòn, ban đầu định cư ở khu Chợ Quán, quận 5. Vài năm sau dời về cư ngụ ở đường Lê Văn Duyệt (này là CMT8), Hòa Hưng cho đến năm 1975.
Sĩ Phú được vào trung học đệ nhất cấp ở trường Nguyễn Khuyến, sau đó đệ nhị cấp ở trường Chu Văn An.
Đến năm học đệ ngũ (lớp 8), Sĩ Phú có theo học một lớp nhạc lý, học thổi khẩu cầm và thổi sáo rất hay, nhạc cụ nào ông cũng có thể sử dụng được, nhưng chỉ thích chú trọng về ca hát.
Thuở nhỏ ông được cho biết là rất sáng dạ, không bao giờ đụng tới sách vở nhưng điểm vẫn rất cao. Vì học hỏi nên khi mới 16 tuổi (là tuổi trên giấy tờ), ông được nhảy lớp để vào thẳng học đại học.
Năm 18 tuổi, khi vẫn còn theo học đại học, anh sinh viên Sĩ Phú đã bắt đầu nghề giáo, khi trở thành giáo sư 2 môn Toán và Lý đệ nhất cấp ở hai trường trung học Thăng Long và La San Nghĩa Thục.
Cũng trong thời gian này, Sĩ Phú đã bắt đầu đi hát, nhưng chủ yếu là cho các chương trình của Tổng Hội Sinh Viên chứ không tham gia vào làng nhạc, không thu thanh thu dĩa.
Click để nghe Sĩ Phú hát Còn Chút Gì Để Nhớ
Năm 1962, Sĩ Phú tốt nghiệp đại học và vào quân ngũ. Ban đầu ông ghi danh vào hải quân, nhưng do trục trặc nên cuối cùng trở thành sĩ quan không quân. Từ năm 1963 cho đến 1965, Sĩ Phú được gửi qua Hoa Kỳ 3 lần để học lái trực thăng và các lớp huấn luyện quân sự khác.
Năm 1965, khi vừa trở về nước, ở tuổi còn rất trẻ, Sĩ Phú bị vướng vào một mối quan hệ phức tạp với một phụ nữ tên là Chi, lớn hơn ông 6,7 tuổi và rất mê giọng hát ấm áp và vẻ hào hoa của ông. Sau này, Sĩ Phú cho biết ông như là bị rơi vào một hố sâu, muốn thoát ra, nhưng vì con, với trách nhiệm làm cha nên tình cảm vẫn bị dây dưa một thời gian dài.
Trong thời điểm mà đời sống tình cảm, tinh thần bị suy sụp, thì tiếng hát trữ tình của Sĩ Phú vẫn nồng ấm, dịu dàng, như lời tâm tình gửi đến khán giả qua những bài ca tình buồn và day dứt.
Sau biến cố Mậu Thân, Sĩ Phú được Bộ Tư Lệnh Không Quân giao phó vai trò Trưởng Khối Cổ Ðộng Tuyên Truyền và Trưởng Ban Tâm Lý Chiến cho Sư Ðoàn 5, phụ trách các chương trình phát thanh, phát hình của Không Quân, trong đó có chương trình Tuyển Mộ Phi Công cho binh chủng Không Quân ở Ðài Truyền Hình Quân Ðội.
Có một lần Sĩ Phú xuất hiện trên Ðài Truyền Hình Sài Gòn vào năm 1968 và hát một bài hùng ca trong dịp kỷ niệm ngày thành lập binh chủng Không Quân. Hình ảnh Sĩ Phú trong bộ đồ bay, với vóc dáng cao lớn và đẹp trai cùng giọng hát trầm ấm đầy nam tính, quyến rũ, tên tuổi của ông đã trở thành câu chuyện bàn tán sôi nổi của thanh niên nam nữ thời bấy giờ. Chẳng mấy chốc, thanh niên ghi danh vào binh chủng Không Quân rất đông, tạo nên một phong trào gia nhập Không Quân ồ ạt. Lực lượng Không Quân từ một con số khiêm nhường đã trở nên lớn mạnh gấp chục lần có sự góp công không nhỏ của Sĩ Phú.
Tên tuổi của danh ca Sĩ Phú trong thời gian này đã lên tới đỉnh cao chót vót, dù với bổn phận của một quân nhân, ông không xuất hiện nhiều ở phòng trà hay vũ trường, chỉ thường diễn trong các chương trình văn nghệ của binh chủng không quân và hát trong một số dĩa nhạc, các đài phát thanh, truyền hình.
Trong thời đỉnh cao của mình, Sĩ Phú đã góp tiếng hát trong nhiều băng nhạc Shotguns của nhạc sĩ Ngọc Chánh, băng nhạc Tú Quỳnh của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, đồng thời cộng tác một thời gian dài với “Chương Trình Hoa Thời Đại” (sau đó đổi tên thành chương trình Phạm Mạnh Cương) phát hàng tuần trên đài Truyền Hình Việt Nam từ năm 1969.
Trên làn sóng phát thanh, Sĩ Phú cộng tác với chương trình “Chiến Sĩ Và Đời Sống” trên đài phát thanh quân đội và “Chương trình Phạm Mạnh Cương” trên đài phát thanh Sài Gòn.
Click để nghe Sĩ Phú hát trước 1975
Có một thời gian ông nhận lời hát cho phòng trà của Khánh Ly khi đang là một sĩ quan nên đã bị bộ chỉ huy binh chủng không quân thuyên chuyển ra tận ngoài Phan Rang công tác. Đó cũng là một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời quân ngũ nhiều thăng trầm của ông.
Ngày 20 tháng 10 năm 1970, một lần nữa Sĩ Phú được bộ Tư Lệnh Không Quân gửi qua Mỹ du học về bộ môn báo chí và phim ảnh tại Fort Benjamin Harrison, tiểu bang Indiana.
Năm 1973, hình ảnh của Sĩ Phú trong cuốn phim tài liệu Cánh Chim Tự Do (Wings of Freedom) của binh chủng Không Quân thực hiện.
Năm 1974, Sĩ Phú chia tay người vợ đầu. Cho dù đó là cuộc hôn nhân không có tình yêu và là một quãng đời mang nhiều nuối tiếc, nhưng sau này Sĩ Phú nói rằng dù sao đi nữa ông cũng mang ơn người đàn bà này vì đã mang nặng đẻ đau và nuôi nấng những người con nên người.
Trong suốt 10 năm sự nghiệp âm nhạc của Sĩ Phú tại Sài Gòn, vào thời điểm đất nước có biến động mạnh mẽ với nhiều mất mát, đau thương, lòng người cũng lao đao theo vận nước, thì giọng hát êm đềm của Sĩ Phú có một sức mạnh lớn lao trong những bài tình ca như tưới mát cho tâm hồn của cả một thế hệ, xoa dịu bao thương nhớ, đớn đau, xót xa của những người phải xa nhau.
Ngày 24/4/1975, cha của Sĩ Phú qua đời, đồng thời những tin tức hỗn loạn từ tiền tuyến liên tục dội về đô thành, người người đều chuẩn bị cho những chuyến di tản không hề biết đích đến.
Ban đầu Sĩ Phú không có ý định bỏ ra đi, nhưng đến ngày 29, khi biết rằng không còn gì để cứu vãn được nữa, ông đau đớn vào thăm mộ cha, thắp hương rồi thất thểu ra về. Trên đường về, Sĩ Phú gặp một người bạn là sĩ quan không quân Mỹ đi xe jeep, đẩy ông lên xe để đi thẳng một mạch ra sân bay Tân Sơn Nhứt để lên trực thăng đi khỏi đất nước khi ông vẫn chưa có một sự chuẩn bị nào.
Ðó là chuyến bay quân sự cuối cùng rời khỏi phi trường Tân Sơn Nhất lúc 6 giờ chiều ngày 29 tháng 4 năm 1975. Chiếc trực thăng chở người di tản ra đến Ðệ Thất Hạm Ðội của Hoa Kỳ đang ở ngoài khơi miền Nam Việt Nam.
Những năm tháng đầu tiên tị nạn trên xứ người, Sĩ Phú tạm quên đi nỗi đau xa con, xa bạn bè và quê hương, bắt đầu đi học lại ở một đại học và một trường dạy nghề. Sau đó ông tốt nghiệp Kỹ sư Viễn Thông và làm việc cho các công ty viễn thông của Mỹ, đồng thời vẫn hoạt động văn nghệ, thường đi show ở một số nơi.
Trong dịp Xuân tha hương đầu tiên vào đầu năm 1976, Sĩ Phú được mời hát trong một chương trình văn nghệ mừng Tết ở San Diego, là nơi mà ông đã từng sống vài tháng sau khi đặt chân đến Hoa Kỳ.
Cùng tham dự hội chợ Tết này còn có một số nghệ sĩ khác như Khánh Ly, Trung Hành, Quang Minh, Đoàn Thanh Tuyền, ban nhạc New Life với Trung Nghĩa và 2 “con mèo” Kim Anh và Uyên Ly (trong ban tam ca 3 Con Mèo nổi tiếng trước 1975).
Trong lần diễn chung này, Sĩ Phú và Uyên Ly nảy sinh tình cảm và sống chung với nhau như vợ chồng tại vùng Los Angeles, nhưng không làm hôn thú. Năm 1978, Sĩ Phú và Uyên Ly có với nhau một con gái mang tên Lisa Nguyễn Ngọc Tuyền vào năm 1978. Sĩ Phú đã dồn tất cả sự thương yêu của mình vào đứa con gái này bằng cách săn sóc và dạy dỗ rất tận tình. Sự thương yêu trẻ thơ của Sĩ Phú còn được dành cho cả con riêng của Uyên Ly, người mà ông xem không khác gì con ruột.
Nhưng một sự cố đau thương đã xảy đến khi Lisa bất ngờ qua đời vào năm 1983 khi mới 5 tuổi vì một tai nạn bí ẩn ở trường học. Có thể Lisa đã bị ngã trước đó mà gia đình không hay biết. Tối hôm đó, Lisa tạm biệt Sĩ Phú đi ngủ, nhưng sáng hôm sau thì đã không còn thở nữa. Đó là một biến cố đau buồn nhất trong cuộc đời của Sĩ Phú.
Trước khi sự việc này xảy ra, cuộc sống hôn nhân của Sĩ Phú và Uyên Ly vốn đã có những rạn nứt, nhưng vì người con gái Lisa đẹp như một thiên thần kia, họ vẫn chung sống với nhau. Sự ra đi của Lisa để lại một chấn động tâm lý nặng nề trong lòng Sĩ Phú, ông đã chán nản và buồn bã đến cùng cực và quyết định rời xa Uyên Ly để đến San Jose nhận công việc mới, không còn thiết tha gì đến việc ca hát nữa.
Vì trước đó họ không làm hôn thú nên cuộc chia tay cũng diễn ra âm thầm. Vẻ bề ngoài thì họ vẫn là vợ chồng, nhưng thỉnh thoảng thì Sĩ Phú mới đến thăm Uyên Ly như là một người bạn bình thường.
Sang đến năm 1987, Sĩ Phú gặp một người phụ nữ tên Châu và sống chung, nhưng sau đó cũng chia tay sau khoảng 5 năm. Bà Châu được mô tả là một người rất tháo vát, thương yêu và chăm sóc cho Sĩ Phú. Nhưng sau một vài năm, vì có những quan niệm sống trái ngược, nên họ đành xa nhau.
Sĩ Phú là một người đẹp trai, cao lớn, rất hào hoa và có không ít phụ nữ vây quanh, nhưng sau này ông thừa nhận rằng những người phụ nữ đến với ông bằng tình yêu đích thực chỉ có Uyên Ly, bà Châu, và người sau cùng là Ngọc Lan.
Vào năm 1995, vì nhớ những sinh họat ca nhạc, Sĩ Phú đã nhận lời xuất hiện trên chương trình video Trường Thanh số 1, thu hình tại thành phố Montreal, Canada. Với chương trình video này, ngoài vai trò ca sĩ, Sĩ Phú còn đảm trách vai trò điều khiển chương trình.
Cũng trong năm 1995, Sĩ Phú đã thực hiện riêng cho mình 2 CD mang tựa đề Tà Áo Xanh và Trái Tim Hững Hờ.
Click để nghe CD Tà Áo Xanh
CD Tà Áo Xanh có những nhạc phẩm mà ông ưng ý nhất là Tà Áo Xanh, Dư Âm, Cô Láng Giềng…
CD “Trái Tim Hững Hờ” gồm 10 nhạc phẩm ngoại quốc nổi tiếng được anh soạn lời Việt dưới những tựa đề như Cỏ Vẫn Xanh, Si Tình, Tình Yêu Tôi, Lệ Hoen Mắt Biếc…
Click để nghe CD Trái Tim Hờ Hững
Trước đó Sĩ Phú cũng đã từng thu tiếng hát mình trên một số CD khác như Khối Tình Trương Chi, Chân Trời Tím, Cô Hàng Nước, Áo Lụa Hà Đông, Xin Hãy Rời Xa…, đa số do trung tâm Diễm Xưa thực hiện.
Những năm cuối đời, Sĩ Phú dời xuống Orange County định cư, là nơi có rất nhiều người Việt. Tại đây ông gặp gỡ với người phụ nữ tên Ngọc Lan và sống chung cho đến khi ông qua đời năm 2000. Ngọc Lan chính là người bên cạnh để tận tình chăm sóc Sĩ Phú khi ông bị bạo bệnh, và cũng là người được ông ủy quyền quản lý quỹ Sĩ Phú Foundtion sau khi ông ra đi. Số tiền từ quỹ này sẽ được gửi về giúp đỡ các con của Sĩ Phú còn ở Việt Nam, cũng như để giúp các công tác từ thiện như lời dặn dò của Sĩ Phú trước khi nhắm mắt lìa đời…
Đông Kha (nhacxua.vn)
(biên soạn dựa theo hồi ký của ký giả Ngọc Lan – người bên cạnh Sĩ Phú những năm cuối đời)