Trong nền tân nhạc Việt Nam gần 90 năm qua, các bài nhạc phổ thơ luôn có một vị trí quan trọng. Những bài thơ vốn có ca từ rất đẹp, được nhạc sĩ phủ lên một lớp giai điệu tinh túy, làm cho bài thơ – bài nhạc luôn được tồn tại song hành cùng thời gian.
Nhạc được phổ thơ thì đã quá quen thuộc và cũng là lẽ thường, nhưng có một bát hát không được phổ từ thơ, mà phổ từ bài tùy bút, đó là bài hát “Hoài Thu” của nhạc sĩ Văn Trí, nổi tiếng qua giọng hát Thanh Thúy.
Mùa thu năm ấy
Trên đường đến miền cao nguyên
Đà Lạt núi rừng thâm xuyên
Thác ngàn nước bạc thiên nhiên
Chạnh lòng tôi thấy
Lá vàng rơi nhẹ say mơ
Trong rừng thu đẹp nên thơ
Lưng trời đàn chim bơ vơ
Mùa thu năm nay
Tôi lại thấy lòng lâng lâng
Khi nhịp bước nhẹ đôi chân
Trong rừng vắng lạnh bâng khuâng
Bầy nai ngơ ngác
Lá vàng rơi đầy miên man
Trên bờ cỏ rộng thênh thang
Nghe mùa thu đi ngỡ ngàng
Đóa hoa phù dung trắng xóa
Ngàn cây hiu hắt tiếng nhạc
Mảnh linh hồn tôi thu nay
Là linh hồn tôi thu nào
Nắng đây vẫn là nắng ấm
Mùa thu thương nhớ mơ màng
Gió thu về đây mơn man
Hồ thu xanh biếc tràn lan
Đồi thông vi vút
Nghe chừng lá động muôn phương
Đà Lạt những chiều mây vương
Có mùa thu vàng dâng hương
Nhịp chân ai đấy
Hay là gió thoảng xa xôi
Gió làm rung động tim tôi
Hay là dư âm thu rồi?
Click để nghe Thanh Thúy hát Hoài Thu trước 1975
Thông tin về nhạc sĩ Văn Trí hầu như không thể tìm thấy, chỉ biết rằng hiện nay ông đã gần 80 (sinh năm 1941) và đang sinh sống tại New Zealand. Bài hát Hoài Thu là sáng tác nổi tiếng nhất của ông có nội dung viết về vùng cao nguyên Đà Lạt, được biết rằng bài hát được nhạc sĩ viết dựa trên bài tùy bút của thi sĩ Đinh Hùng mang tên là Cảm Thu, được đăng trong giai phẩm “Mùa Gặt Mới” xuất bản tại Hà Nội năm 1940. Đây cũng là sáng tác đầu tiên của Đinh Hùng được đăng trên báo.
Cảm Thu
Tùy Bút Đinh Hùng
Thu năm nay, tôi lại đi trên con đường vắng này nghe từng chiếc lá rơi trên bờ cỏ… Nước trong như một cặp mắt tuyệt vời. Những cây liễu xanh đứng buồn như những nàng Cung nữ thời xưa, và trong vườn nhà ai thấp thoáng, hoa phù dung nở trắng như một linh hồn còn trẻ?
Nắng ở đây vẫn là nắng vàng ngày xưa và linh hồn tôi vẫn là linh hồn tôi năm trước. Tôi vẫn ngờ như không sự thay đổi, vì lại thấy mình đi trên con đường này, thu năm nay, giữa lúc cây vàng rơi lá. Đường này hiu hắt, tôi đem lòng về để gặp mùa thu thương nhớ cũ, và nay cũng thấy thu về để nước hồ xanh. Chân ai đi xa vắng đằng kia, hay đó chỉ là gió thoảng mong manh? Và gió nào vương vấn hồn tôi, hay cũng chỉ là dư thanh của một ngày xưa cũ? Chao ôi! Buồn lại nhiều rồi, nhưng chỉ buồn như năm trước. Lòng tôi chẳng biết tìm ai mà nhớ, hôm nay nhớ lại buồn qua mới thấy nắng kia nhiều dĩ vãng.
Tôi nhớ một người lữ khách nào xưa, ra đi từ một mùa thu… Thế rồi cũng một mùa thu trở lại những bước đầu tiên trên con đường bạn, mắt buồn như nước, mảng tìm hồn mình hiu hắt trong hồn thu mới… Thu đã về đây, tôi làm lữ khách đi hết sông này, sông khác, cả núi, cả đèo và lại cả rừng cả suối, bây giờ tôi cũng về đây để buồn thêm một ít, nhớ thêm một ít, và yêu thêm rất nhiều.
…Từ hôm rời chân ở bến sông vàng.
Từ biệt con thuyền phiêu bạt, tôi đã hết nhớ dãy núi xanh phơn phớt đằng xa và bâng khuâng trở lại con đường quê thân mật.
Đi trên đất đó, giữa hai ruộng ngô thơm nghe ngào ngạt… Hương này có phải hương xưa? Ôi! Những dây đậu vẫn còn non mà luống khoai lang đã xanh tươi rồi nhỉ? Đi trên đất đỏ, bên những luống rau cải cúc và dẫm lên cỏ may vàng. Đây là những con bướm cũ, những cánh hoa xưa. Và này đây tất cả Ngày xưa: từng cơn gió nhỏ, từng sợi dây buồn…
Thôi! Thôi! Tôi không còn trẻ thơ nữa để say sưa đuổi bắt bướm đồng, và chẳng ngắm gió sầu mây, chỉ hoa lòng nở cũng nhiều bông trắng!
Thương nhớ vì sao! Tôi sớm giã từ hồn niên thiếu, hôm nay đi giữa cánh đồng lại thấy tuổi nhỏ của mình tản mạn trên từng cánh bướm, sắc hoa, và chân bước đi những bước ngậm ngùi, bởi chưng lòng tưởng con đường tan tác cánh hương của đóa xuân hồng thuở cũ.
(Đinh Hùng)
Có thể thấy trong bài tùy bút này không nhắc gì đến địa danh Đà Lạt. Ngay cả các hình ảnh trong bài cũng chỉ là một vùng quê Bắc Bộ nào đó chứ không phải là cao nguyên Đà Lạt như trong bài hát của nhạc sĩ Văn Trí. Bài hát chỉ mượn một vài hình ảnh biểu tượng của mùa thu, đó là lá vàng, là mây, gió, đóa hoa phù dung. Còn lại những hình ảnh đặc trưng vùng cao nguyên như bầy nai, đồi thông… hoàn toàn là do nhạc sĩ Văn Trí sáng tác nên. Vì vậy trong cả hai bản nhạc tờ phát hành còn lưu giữ được đến ngày nay, thì đều ghi nhạc và lời của Văn Trí, chứ không ghi tên Đinh Hùng.
Một bài hát nổi tiếng khác của nhạc sĩ Văn Trí, có thể làm nhiều người bất ngờ, đó là bài hát Tình Yêu Và Huyền Thoại. Bài hát này được ca sĩ Thanh Lan hát trong băng nhạc Nhật Trường 6 trước năm 1975, nhưng phần tác giả bị khuyết danh cho đến nay. Có một số nơi ghi tác giả sáng tác Tình Yêu Và Huyền Thoại là nhạc sĩ Minh Kỳ, tuy nhiên có thể thấy nét nhạc của bài hát này hoàn toàn xa lạ với các bài hát quen thuộc của Minh Kỳ.
Cho tới gần đây, người viết có liên hệ được với một người quen của nhạc sĩ Văn Trí, được cô gửi cho xem bản nhạc của Tình Yêu Và Huyền Thoại với thủ bút của chính tác giả, với bút danh là Văn Minh Trí. Bản nhạc này được tác giả in lại tại hải ngoại chứ không phải tờ nhạc phát hành trước 75. Trong bản nhạc này, tác giả ghi năm sáng tác là 1968.
Bài hát là những vần thơ tuyệt đẹp và rất lãng mạn với những câu chữ như được bước ra từ một câu chuyện thần thoại: Nàng vươn tay hái sao trời đỉnh núi…
Nàng mọc cánh bay đến nơi chân trời
Chàng đuổi theo trên chuyến xe cuộc đời
Nàng vươn tay hái sao trời đỉnh núi
Kết lên tóc mây như đôi mắt tình yêu.
Nàng cầm đuốc soi sáng tâm tư chàng
Bầy thỏ ngoan đi trốn đôi tay chàng
Hồn chết đuối nơi sông dài yêu đương
Bóng đêm đứng trông chiều khóc ai sương mờ.
Trên đồng bằng ân ái, môi nàng là hoa thắm
Cho mật ngọt tình yêu, đam mê đừng trốn mất
Mây mùa hè thiêu đốt, sa mạc lòng rực cháy
Chim rừng về hỏi lá, đàn quạ bên cười rũ.
Nàng là đá bao tuổi xanh hỡi nàng
Chàng là rêu ôm đá mơ thiên đàng
Bằng đôi chân mang linh hồn rã điếu
Đá xanh chở rêu về núi ta tự tình.
Click để nghe Thanh Lan hát Tình Yêu Và Huyền Thoại
Đông Kha (nhacxua.vn)