Thuở trời đất nổi cơn gió bụi
Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên…
Đó là 2 câu thơ trong Chinh Phụ Ngâm Khúc của tác giả Đặng Trần Côn sáng tác từ thế kỷ thứ 18, kể về nỗi khổ, những cô đơn buồn tủi của người chinh phụ phải xa chồng. Hoàn cảnh đó thật giống với hàng triệu kiếp má hồng truân chuyên của phụ nữ Việt từ nửa sau của thế kỷ 20, nên làng nhạc Việt thời kỳ này đã có nhiều nhạc sĩ mượn hình ảnh “chinh phụ ngâm” để sáng tác thành ca khúc, riêng nhạc sĩ Y Vân có 2 bài nhạc vàng nổi tiếng Xa Vắng và Tình Chàng Ý Thiếp. 2 bài có giai điệu nội dung khá giống nhau, khán giả nghe một trong hai bài này nếu không để ý thì sẽ hay bị nhầm với bài còn lại.
Trong nhạc tờ ca khúc Xa Vắng phát hành trước năm 75 tác giả đã ghi 2 câu thơ trong Chinh Phụ Ngâm để ca sĩ ngâm trước khi đi vào bài nhạc như sau:
Nương song luống ngẩn ngơ lòng
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai?
Click để nghe Thanh Tuyền hát Xa Vắng trước năm 1975
Ngày anh xa vắng em không trang điểm đợi chờ.
Những đêm gió lạnh đầu hè, khuê phòng ủ kín tâm tư.
Nhìn từng hạt mưa sa, thương đời biển sầu bao la.
Để cho cành hoa héo khô, lỡ cung ái ân xuân thì.
Ngày anh xa vắng phấn son xếp lại chẳng dùng.
Trắng đêm đối ngọn đèn tàn, trăng mờ lạnh giấc cô miên.
Đợi chàng một hai năm hay là cả đời xuân xanh.
Ngày nao đầu pha tuyết sương vẫn mong tái ngộ một lần.
Một nửa đầu của bài hát đều là những tâm sự người chinh phụ, vì xa vắng chồng nên phấn son xếp lại chẳng dùng, không trang điểm, đợi chờ. Hình ảnh này cũng được nhạc sĩ Y Vân lặp lại trong bài hát Tình Chàng Ý Thiếp: “Vì chàng xa vắng, má hồng điểm trang với ai…”. Hình ảnh “Trăng mờ lạnh giấc cô miên” trong đoạn này đã thể hiện sự cô đơn đến tột cùng của người thiếu phụ.
Đêm qua đêm ngồi đối diện ngọn đèn tàn từ khuê phòng cô đơn gối chiếc, nàng nhìn từng hạt mưa sa xuống thế gian sầu và nghĩ đến phận mình như là cành hoa héo khô, vì thời cuộc nên đành “lỡ cung ái ân xuân thì”. Một người thiếu phụ nhỏ bé, mong manh như nàng không thể nào biết được rằng cuộc chờ đợi này sẽ là 1,2 năm, hay là cả đời xuân xanh, nàng chỉ biết một điều duy nhất là chờ đợi, mong có được ngày tái ngộ, dù đó có là ngày đã đầu pha tuyết sương…
Click để nghe Thanh Thúy hát Xa Vắng trước 1975
Chàng đi chinh chiến gieo neo rừng khuya.
Là mong chiến thắng vai mang vòng hoa.
Còn em khuya sớm chăm lo miền quê.
Cho lúa lên ngôi hai mùa, sống cho tình yêu thế hệ…
“Chàng” lên đường gian khổ, còn “thiếp” ở lại đốt tàn tuổi xuân trong mong chờ, đó là nỗi đau xót của cả một thế hệ thời ly loạn. Tuy nhiên, cũng giống như hầu hết các bài nhạc vàng viết về tình yêu thời loạn, cả 2 ca khúc của nhạc sĩ Y Vân đều có nội dung mong mỏi có được một ngày người trai trở về bên vợ hiền, để nỗi mong chờ mòn mỏi được thỏa nguyện:
Ước mong ngấn lệ ngày về
Thay dòng nước mắt chia ly
Vì trời làm phong ba
Nên đời hội ngộ chia ly
Lệ rơi nhiều hơn nước mưa…
Xa Vắng của nhạc sĩ Y Vân đã được các nữ danh ca trình bày rất thành công trước 1975, như Thanh Thúy, Thanh Tuyền. Sau năm 1975, giọng hát sầu buồn nức nở của Giao Linh cũng rất thích hợp với ca khúc này, mời các bạn nghe lại:
Click để nghe Giao Linh hát Xa Vắng
Đông Kha (nhacxua.vn)
