Tiếp viên hàng không là những người thuộc phi hành đoàn trên các chuyến bay thương mại của các hãng hàng không dân dụng, là những người đảm trách việc phục vụ hành khách trên các chuyến bay.
Trước năm 1975, miền Nam có hãng hàng không quốc gia mang tên Air Vietnam được thành lập từ năm 1951 dưới thời Quốc gia Việt Nam của quốc trưởng Bảo Đại, là hãng hàng không đầu tiên của người Việt Nam vận hành và quản lý. Cái tên Air Vietnam này tiếp tục được sử dụng trong suốt 20 năm của chính quyền VNCH, sau đó cho đến tận năm 1993 mới được đổi thành Vietnam Airline như hiện nay.
Nhiệm vụ hàng đầu của những người tiếp viên hàng không là hướng dẫn và theo dõi công tác an toàn cho hành khách trong suốt chuyến bay, cung cấp các dịch vụ khác như: ăn uống, báo chí, hỗ trợ các hành khách cần chăm sóc đặc biệt.
Trước năm 1975, những người phục vụ trên máy bay như vậy không gọi là tiếp viên hàng không, mà thường được biết đến với cái tên là “chiêu đãi viên hàng không”. Khác với suy nghĩ của nhiều người, tưởng rằng tên gọi “chiêu đãi viên” này chỉ có miền Nam, thực ra ở miền Bắc cũng đã có hàng không dân dụng từ thập niên 1950 và cũng gọi những người phục vụ hành khách trên máy bay là “chiêu đãi viên”. Điều này được nhắc đến trong cuốn sách biên khảo “Hàng không dân dụng Việt Nam – Những chặng đường lịch sử”, có nhắc đến 2 “chiêu đãi viên hàng không” nổi tiếng nhất miền Bắc thập niên 1960 là Phi Phượng và Lê Kim Thu. Trong một bài báo trên báo Lao Động năm 1979, khi nói về đội ngũ nhân viên hàng không, chữ “chiêu đãi viên” vẫn được nhắc tới, như trong hình sau:
Sau đây là hình một tờ báo phát hành trước năm 1975 ở Sài Gòn, nhắc tới những nữ chiêu đãi viên hàng không:
Vào thời xưa, hãng hàng không có 2 bộ phận riêng biệt là “Chiêu đãi viên hàng không” (Flight Attendant) và “Tiếp viên hàng không” (Airline Receptionist). Nếu dịch sát nghĩa thì đó là công việc “người phục vụ trên máy bay” và “nhân viên tiếp tân của hãng hàng không”.
Như vậy có nghĩa “chiêu đãi viên” là những người trực tiếp phục vụ hành khách trên máy bay trong suốt hành trình, đúng với nghĩa tiếng Anh là Attendant. Còn “tiếp viên hàng không” là những người đón tiếp khách tại sân bay, hoặc đứng ở quầy bán vé, hướng dẫn hành khách, là những người đầu tiên mà hành khách gặp khi đến sân bay, theo đúng nghĩa là “tiếp tân” (Receptionist).
Dù là chiêu đãi viên hay là tiếp viên thì hãng hàng không cũng tuyển lựa những người trẻ đẹp duyên dáng, đồng thời cũng là người có trình độ học thức, phải biết ít nhất 2 ngoại ngữ (thường là Anh-Pháp), phải có thái độ tiếp đãi ân cần, lễ phép và nhã nhặn với mọi người. Sở dĩ như vậy là bởi vì những người làm ở bộ phận này được xem là “bộ mặt” của hãng hàng không, nơi cung cấp dịch vụ vốn chỉ dành cho giới trung lưu và thượng lưu thời xưa.
Những cô “chiêu đãi viên” là người tiếp xúc với hành khách nhiều nhất, luôn phải kịp thời đáp ứng mọi yêu cầu của hành khách, đúng nghĩa đen của chữ “chiêu đãi”, làm cho hành khách cảm thấy hài lòng trên chuyến bay.
Sau 1975, tên gọi “chiêu đãi viên” vẫn được sử dụng một thời gian nữa, sau đó không rõ từ lúc nào thì đổi lại thành “tiếp viên hàng không”, còn những người tiếp viên hàng không ở sân bay thì chia thành nhiều khâu như Ticket agent (nhân viên bán vé), Check-in clerk (nhân viên ở quầy làm thủ tục)…
Các chiêu đãi viên của hãng hàng không Air Vietnam ngày xưa có đồng phục là áo dài màu xanh lơ, là màu biểu tượng của bầu trời, trên cổ áo có đính huy hiệu con rồng, biểu tượng của Air Vietnam.
Người chiêu đãi viên nổi tiếng nhất của Air Vietnam thập niên 1960 là Đặng Tuyết Mai, cho dù bà chỉ làm công việc này một thời gian ngắn, và cũng nhờ công việc này mà bà có cơ duyên gặp được ông Nguyễn Cao Kỳ, rồi sau đó trở thành “đệ nhị phu nhân” của VNCH.
Năm 1970, đạo diễn Lê Mộng Hoàng và Mỹ Vân Film hợp tác với Đài Loan để thực hiện cuốn phim nhựa Từ Sài Gòn Đến Điện Biên Phủ, trong đó minh tinh Kiều Chinh vào vai một nữ chiêu đãi viên hàng không với trang phục thật đẹp và nổi bật, tô điểm thêm hình ảnh của Air Vietnam.
Sau đây là những hình ảnh đẹp của những “chiêu đãi viên hàng không” và “tiếp viên hàng không” Air Vietnam xưa:
nhacxua.vn biên soạn
