Lịch sử những đường phố Sài Gòn: Đại lộ Nguyễn Huệ - Con đường sầm uất nhất Sài Gòn xưa & nay

Đường Nguyễn Huệ ở Sài Gòn có thể xem là một trong những con đường đầu tiên của thành phố Sài Gòn. Hơn 100 năm qua, đây luôn là con đường sầm uất nhất của thành đô, kể từ khi được người Pháp mở thành đại lộ mang tên Charner vào năm 1887.

Khởi thủy của con đường này vốn là một con kênh dẫn nước từ sông Sài Gòn vào thành Gia Định được Nguyễn Ánh xây dựng từ năm 1790, mang tên là Kinh Lớn (Kênh Lớn).

Thời Pháp thuộc, người Pháp cũng gọi Kinh Lớn với tên tương tự trong tiếng Pháp là Grand. Sau đó, Kinh Lớn được đổi tên thành kênh Charner, theo tên đô đốc Charner – người ban hành quy định giới hạn địa phận thành phố này. Hai đường xe chạy hai bên bờ kênh mang tên Rigault de Genouilly và Charner.

Bên cạnh con kênh này là khu chợ sầm uất nhất ở Sài Gòn, chính là chợ Bến Thành đầu tiên (còn được gọi là Chợ Cũ). Vị trí chợ cũ nằm ở giữa 2 đại lộ Nguyễn Huệ – Hàm Nghi hiện nay, tương ứng với tòa Bitexco, Kho bạc nhà nước (tổng nha ngân khố cũ).

Sở dĩ ngôi chợ này mang tên Bến Thành là vì nó nằm ngay bến sông, ngoài thành Gia Định cũ. Sau này dù chợ được xây dựng lại ở chỗ khác nhưng vẫn mang tên Bến Thành của Chợ cũ.

Một số hình ảnh khi đại lộ Charner vẫn còn là Kinh Lớn:

Xem bài khác

Ký Ức về Thương xá Sài Gòn xưa, nay đều đã thành dĩ vãng: TAX, Eden, Crystal Palace

Renault 4CV – Huyền thoại xe taxi một thời Sài Gòn xưa

Kinh Lớn, sau này trở thành đại lộ Charner – Nguyễn Huệ

Đầu đường bên trái hình là tháp nhọn Doudart de Lagrée. Lúc này chưa có Dinh Xã Tây, sau này tháp nhọn được dời về đầu đường Bonard để xây dựng Dinh Xã Tây.

Vì lưu lượng hàng hóa vận chuyển tấp nập nên Kinh Lớn dần dần trở nên ô nhiễm nặng khiến người Pháp phải cho lấp kênh đào này, cùng với con đường ở hai bờ để trở thành đại lộ rộng lớn mang tên Đại lộ Charner vào năm 1887. Tuy nhiên, người Sài Gòn khi đó lại thường gọi bằng cái tên dân gian là đường Kinh Lấp (nghĩa là “con kênh bị lấp đất”).

Đại lộ Charner khi chưa bị lấp. Phía cuối đường là sông Sài Gòn, có cây cầu nhỏ bắc ngang qua kinh

Trên con kênh này còn có nhiều cây cầu khác bắt ngang qua. Ngoài cùng bên phải hình này là tháp nhọn Doudart de Lagrée. Sau đó để xây dựng Dinh Xã Tây (Tòa Đô Chánh) thì tháp này được dời về vị trí giao của Bonard và Catinat, tức là chỗ sau đó sẽ xây dựng Opera House.

Chợ cũ bên bờ kênh, bên phải là đường Vannier (nay là Ngô Đức Kế), bên trái là đường Phủ Kiệt, nay là Hải Triều

Chợ Cũ. Khi này kênh đã bị lấp và Dinh Xã Tây đã được xây ở đầu đại lộ Charner

Sau khi Chợ cũ bị giải tỏa thì khu đất đó mọc lên tòa nhà ngày nay vẫn còn, ban đầu là Kho bạc Sài Gòn, sau năm 1955 là Tổng nha ngân khố, sau 1975 là Kho bạc nhà nước

Khu Chợ Cũ ngày xưa là khu đất nằm giữa 4 con đường hiện nay là Nguyễn Huệ – Ngô Đức Kế – Hồ Tùng Mậu – Hải Triều

Một số hình ảnh khác của đường Charner thời Pháp:

Đầu đường Charner là một trong những công trình tiêu biểu và nổi tiếng nhất Sài Gòn: Dinh Xã Tây, sau này là Toà Đô Chánh, là một trong những công trình có tuổi đời trên 100 vẫn còn lại ở Sài Gòn.

Công trình có tuổi đời cao thứ 2 vẫn còn lại trên đường Charner/Nguyễn Huệ là Trésor Saigon, hay còn gọi là Kho Bạc Sài Gòn, sau 1955 là Tổng Nha Ngân Khố, được hoàn thành năm 1925:

Khu vực nổi tiếng nhất trên đường Nguyễn Huệ chính là ngã tư Bùng Binh Bồn Kèn, là nơi sầm uất nhất của đô thành Sài Gòn suốt hơn 100 năm qua, nơi có Thương Xá Tax nay đã trở thành dĩ vãng. Mời các bạn xem lại vị trí ngã tư này vào thời kỳ trước năm 1954 (Pháp thuộc). Chi tiết về địa điểm này sẽ được nhắc nhiều hơn ở bên dưới.

Góc đối diện Thương xá TAX là thương xá EDEN

Bồn binh Bồn Kèn. Góc trên bên phải là đại lộ Bonard (Lê Lợi) đi thẳng ra phía chợ Bến Thành. Góc trái là đại lộ Charner ra phía sông Sài Gòn

Đến năm 1956, chính quyền VNCH đổi tên con đường này thành Đại lộ Nguyễn Huệ, và tên này vẫn được sử dụng cho đến ngày nay.

Từ trước năm 1975, thời VNCH, mỗi dịp Tết thì đường Nguyễn Huệ là chợ bán hoa xuân của người dân thành đô.

Đây là nơi tập trung mua bán hoa tết cây cảnh nên con đường này khi đó còn được gọi là Chợ Tết Nguyễn Huệ. Nhà vườn tập kết hoa ở bến Bạch Đằng sau đó phân bổ vào từng ô đã quy định sẵn trên đường Nguyễn Huệ.

Một số hình ảnh chợ hoa Nguyễn Huệ trước 1975:

Sau một thời gian bị gián đoạn, đến Tết năm 2004 thì chợ hoa Nguyễn Huệ được khôi phục, nhưng không còn cảnh mua bán, mà nơi đây sắp đặt và bày biện hoa để khách du xuân, gọi là Đường Hoa Nguyễn Huệ.

Mời bạn xem lại những hình ảnh đẹp nhất của đường Nguyễn Huệ trước năm 1975:

Ngay đầu đường Nguyễn Huệ là Tòa Đô Chánh, thời Pháp được gọi là Dinh Xã Tây:

Phía trước Tòa Đô Chánh là một khu đất nhỏ gọi là công viên Đống Đa

Dinh Xã Tây được xây dựng trong vòng 11 năm và hoàn thành vào năm 1909. Có thể thấy trước tòa nhà ghi chữ Hotel de Ville, dịch sang tiếng Anh có nghĩa là City Hall, trong tiếng Việt gọi là Tòa Thị Chính, nhưng người Việt quen gọi là Dinh Xã Tây

Thiết kế của tòa nhà này được mô phỏng theo kiểu những lầu chuông ở miền Bắc nước Pháp.

Thời VNCH thì dinh này được gọi là Tòa Đô Chánh, là nơi làm việc và hội họp của chính quyền thủ đô

Cách Tòa Đô Chánh không xa chính là Bồn Binh Bồn Kèn, giao lộ của 2 đại lộ sầm uất nhất Sài Gòn là Charner – Bonard xưa, nay là Nguyễn Huệ – Lê Lợi:

Ban đầu, bùng binh ở giao lộ này chỉ là một bệ cao hình bát giác ở giữa như bạn có thể thấy trong tấm hình bên dưới. Theo học giả Vương Hồng Sển, kể từ thập niên 1920, cứ mỗi chiều thứ Bảy, tại bệ này có mấy chú lính san đá thổi kèn, trỗi nhạc Tây cho người dân thưởng thức.

Xuất phát của chữ Bùng Binh có lẽ cũng từ ngã 4 nổi tiếng này. Tên đúng của nó là cái Bồn Binh, tức là cái bồn nơi lính (binh) tới đứng thổi kèn. Dần dần chữ Bồn Binh đổi thành Bùng binh, và nơi này được gọi thành tên Bùng binh Bồn Kèn.

Một số hình ảnh khác của khu vực Bồn Binh – Ngã 4 Nguyễn Huệ – Lê Lợi hơn nửa thế kỷ trước:

Xung quanh bồn binh này là những công trình nổi tiếng. Đầu tiên là Thương Xá TAX:

Vào năm 1880, người Pháp xây dựng một tòa nhà thương mại ngay trung tâm Sài Gòn

Đến năm 1914, công ty Société Coloniale des Grands Magasins khai thác tòa nhà này, đặt tên là Grands Magasins Charner de Saigon (viết tắt là SGMC)

Đến năm 1924, tòa nhà được sửa lại theo phong cách Art Deco với những nét chấm phá mang đậm đường nét văn hóa Á Đông

Thập niên 1940, tòa nhà được nâng thêm 1 lần và đập bỏ tháp đồng hồ

Năm 1960, tòa nhà GMC chính thức đổi tên thành Thương Xá TAX, có địa chỉ 135 đại lộ Nguyễn Huệ. Mặt bằng được chia nhỏ và cho các tiểu thương thuê buôn bán. Các thương hiệu nổi tiếng thế giới bắt đầu xuất hiện và bày bán trong Thương Xá TAX

Đối diện Thương Xá TAX, ở bên kia đường là REX Hotel. Trước khi REX Hotel được xây dựng thì đây là tòa nhà trụ sở của hãng xe hơi Pháp Citroen.

Sau đó trụ sở Citroen bị phá bỏ để xây dựng REX Hotel nổi tiếng, vẫn còn cho đến ngày nay

Ở góc tòa nhà REX Hotel từng là thư viện Abraham Lincoln. Đến năm 1964, thư viện này đã dời qua đường Lê Quý Đôn

Đối diện với REX ở bên kia đường là thương xá EDEN (tòa nhà có bảng hiện SANYO trong hình). Thương xá này nằm ở vị trí giữa Tòa Đô Chánh và Opera House, Ngày nay EDEN đã bị thay thế bằng một tòa nhà khác

Ở góc còn lại của bồn binh này là trụ sở hãng SEIC (Société d’Exploitation Industrielle et Commerciale), còn có tên là Saigon Garage. Sau này Saigon Garage không còn, thay thế vào đó là văn phòng chi nhánh của Sài gòn Ngân hàng.

SEIC (Saigon Garage) ở bên trái hình này

Toàn cảnh đại lộ Nguyễn Huệ và bồn binh Bồn Kèn nhìn từ trên cao

Bùng binh Bồn Kèn, công viên Đống Đa ngay trước Tòa Đô Chánh. Tòa nhà màu trắng bên trái là REX Hotel

Đi tới một đoạn nữa về phía bờ sông, chỉ cách bồn binh Bồn Kèn vài chục mét là ngã 3 Nguyễn Huệ – Nguyễn Thiếp. Đường Nguyễn Thiếp có thể xem là con đường ngắn nhất ở trung tâm Sài Gòn, kéo dài chỉ vài chục mét nối 2 con đường phồn hoa nhất Sài Gòn là Nguyễn Huệ – Tự Do. Sau 1975, tên đường này bị đổi thành đường Nguyễn Thiệp (là tên bị sai)

Ngã 3 Nguyễn Thiệp – Nguyễn Huệ năm 1969

Đi tới thêm một chút nữa là một tòa nhà nổi tiếng được xây từ cuối thế kỷ 19, đó là Tòa Hòa Giải. Đến nay Tòa Hòa Giải đã không còn, từ khu đất đó mọc lên tòa cao ốc từ năm 1995 mang tên Sunwah.